Tímarit Máls og menningar - 01.09.1994, Síða 18

stjórans. Með því að setja Ögmund í nám í sanskrítartungunni og láta hann
etja kappi við rúnaþekkingu Finns Magnússonar, sem stendur auðvitað
nútímanum nær, er höfundur vísast að hnykkja á „forskrúfun“ Ögmundar.
í framhaldi af öllu þessu hlýtur það að teljast fullkomlega rökrétt að Ög-
mundur skuli „ganga í hof og frétta goðin“.
Kjarni bókmennta sem eru karnivalískar í þess orðs fyllstu merkingu er
sannleiksleitin. í menippísku háðsádeilunni sem er ein megingrein á meiði
karnivalískra bókmennta, kennd við Menippos frá Gadara (3. öld f.Kr.), stíga
hetjurnar ýmist upp til himins, niður til heljar eða þvælast um ókunn og
draumkennd landsvæði í leit að hinstu svörum. Sviðsetning Benedikts er
mjög í þessum anda eins og nafngift þáttanna gefur til kynna — „Úti á
víðavangi“, „I helvíti“, „Á Sprengisandi“, „í Valhöll“, „Úti á víðavangi erlendis
í niðamyrkri" svo dæmi séu tekin. Erindi Ögmundar við goðin er á hinn
bóginn harla léttvægt í samanburðinum, enda gengur Gatidreiðin ekki út á
það að leita svara við brennandi spurningum. Þau hefur höfundurinn öll á
reiðum höndum þegar í upphafi eins og fyrr er vikið að.
í goðahofsþættinum kemur hinn karnivalíski öfugsnúningur fram í mis-
ræminu á milli kumpánlegs nútímamálfars guðanna og upphafinnar
fyrnsku Ögmundar:
Ögmundr dyttr Heilir Æsir, heilar Ásynjr, heil sú in fjölnýta fold!
Óðinn Vert’ ekki að því arna, Mundi, ég held ég þekki þig! Þú þarít
ekki að vera að skrúfa þig upp með glósr úr Sigrdrífumálum til þess
að heilsa okkr hérna. (12)
Eins og við fengum sýnishorn af í „melludólgs“-tilvitnuninni hér að framan
er þetta atriði — sem og reyndar leikritið allt — gegnsýrt af guðlasti og bölvi.
Benedikt var að náttúru hneigður til gróíyrða sem fyrr segir, „en ekki til
að bölva, því að það heyrðum við ekki fyrir okkur haft; það lærði ég ekki fyrr
en í skólanum, og svo seinna af kvenfólki í Reykjavík.“ (R.IV/275) Hvort
tveggja er þetta, guðlastið og bölvið, hins vegar samgróið munnsöfnuði
gróteskunnar. Hvorugt tengist í upphafi hlátrinum, en þar sem orðbragð af
þessu tagi braut í bága við norm opinberrar orðræðu — eins og uppeldi
Benedikts er reyndar lifandi vitnisburður um — var það gert útlægt og þess
vegna tekið upp í kumpánlegt orðfæri markaðstorgsins. Það var í andrúms-
lofti karnivalsins sem þetta hvort tveggja vígðist hlátrinum og tvíræðninni.
(R/17)
Danskan fær herfilega útreið í þessum leik. Að mati Óðins er hún ekki
talandi nema við dóna. Enn sem fyrr sýnist hér leikið á tvíræðni orðanna:
16
TMM 1994:3