Tímarit Máls og menningar - 01.09.1994, Síða 89

Ármann Jakobsson
Veraleiki hins óþekkta
Hringadróttinssaga og norrænar bókmenntir
Bókin sem stuðaði gagnrýnendur
Hringadróttinssaga (The Lord of the Rings) kom gagnrýnendum almennt í
opna skjöldu þegar bókin var gefin út í fyrsta sinn fyrir réttum 40 árum. Það
liðu tveir áratugir áður en þetta annarlega og brotamikla verk fór að fá
fræðilega umfjöllun svo nokkru næmi. Bókin var sögð veruleikafirrt, klisju-
kennd og illa skrifuð. Nýjustu rannsóknir fræðimanna á borð við T.A.
Shippey og jane Chance hafa þó sýnt fram á fjölþætt bókmenntalegt gildi
hennar og opnað nýjan heim rannsóknarefna. Eflaust stafa þessi viðbrögð
gagnrýnenda einkum af tvennu. í fyrsta lagi gaf Hringadróttinssaga fyrir-
framhugmyndum þeirra um hvað ætti að einkenna góðar bókmenntir langt
nef. Við fyrstu sýn virðist hún hunsa allar bókmenntastefnur og strauma
samtímans. í öðru lagi hefur eflaust fælt menn frá bókinni að hún lenti í því
að slá í gegn hjá bandarískum háskólanemum og varð þá til „Tolkienæði"
sem stundum varð æði fáránlegt og Miðgarður (Middle-Earth) varð sölu-
vara með tilheyrandi hliðarvarningi, áþekkum gúmmíeðlum Steven Spiel-
bergs og öðru slíku.
Enda þótt bókmenntagagnrýnendur væru tregir til að viðurkenna mikil-
vægi þessarar miklu bókar var almenningur því fúsari til að gleypa hana í sig
og er það besta sönnun þess að hún skipti máli fyrir samtímann. Ein af
þversögnum bókmenntasögunnar gerðist — milljónir lesenda heilluðust af
1500 blaðsíðna doðranti, fullum af málfræðilegum og sagnfræðilegum lær-
dómi, óútskýrðum goðsögum og óþýddum setningum á álfamáli en bók-
menntagagnrýnendur hreyttu í hana ónotum fyrir að brjóta gegn þeim
reglum sem þeir vildu setja bókmenntaverkum.1
Töfrar hins óþekkta
Bókmenntalegt gildi Hringadróttinssögu felst ekki einvörðungu í vinsæld-
um hennar þó að þær einar séu næg ástæða til að gefa bókinni gaum. Með
Hringadróttinssögu endurnýjar Tolkien sögulegu skáldsöguna og býr til
TMM 1994:3
87