Tímarit Máls og menningar - 01.12.1994, Síða 23

ur í gallaleysi sínu, eins og oft vill verða um jákvæðar söguhetjur, er hinn
ofsafengni Hjörleifur fyrirtaks söguefni og getur þó stundum leitt lesandann
og Ingólf út í hálfgerða örvinglan. Hann er hrikalegur glanni.
Merkilegt má telja hvað Gunnari verður mikið úr þessu þekkta söguefni,
og að sama skapi er furðulegt að lesa hjá Kristni E. Andréssyni að Fóstbræður
séu „að mestu endursögn fornrita án nýrra viðhorfa eða tilrauna til að móta
efnið og án sjálfstæðrar persónusköpunar“.2 Burðarás skáldverksins er per-
sónusköpunin og hún er verk höfundarins, unnin úr fátæklegum heimild-
um, sem Landnáma og íslendingabók leggja til á svosem fjórum síðum. Hin
langa saga Gunnars er sálfræðileg stúdía og reyndar mætti einnig kalla hana
drengjabók.
Einna gleggst kemur andstæðan milli Ingólfs og Hjörleifs fram þar sem
lýst er búskaparlagi þeirra. Fyrsta árið gekk Hjörleifí vel að búa og hafði hann
gaman af að segja fyrir verkum; en svo varð hann kærulaus. Menn hans
höfðu þó skemmtun af honum og unnu verk sín af alúð.
Ingólfur hirti vel um eignir sínar, eignir Leifs voru í vanhirðu.
(...) Hið furðulega var að Leifur var í miklum metum hjá hjúum
sínum. Hann skammaði þau og beitti til þess allri orðgnótt sinni
þangað til röddin varð undan að láta. Hann gat barið þau og
spottað og sagt þeim tíu þúsund sinnum að fara norður og niður
til Heljar. Og samt undi fólk hjá honum. Það dáði mælsku hans og
kröftugan æsinginn. Alltaf var það saga til næsta bæjar ef Leifur
reiddist. Og hann var líka þannig gerður að hann gleymdi reiði
sinni um leið og hún hafði fengið útrás. Hún fuðraði upp eins og
þurrt barr, í einni svipan. Auk þess var smásmygli honum fjarri og
hann leyfði hverjum manni að annast verk sín í friði, svo fremi að
þeim væri lokið á tilskildum tíma. Hann þótti góður og örvandi
húsbóndi. Margar plöntur greru í slóð hans, en aldrei þó jurtin
leiðindi.
Hjá Ingólfi og hjúum hans var allt með öðrum brag. Hann varð
þegar í stað faðir þeirra og forsjón. Hann var umhyggjusamur við
gamla fólkið og tryggði því gott ævikvöld, enda þreyttist það aldrei
á að biðja honum blessunar. Hann fór oft að fínna það, og alltaf
var koma hans líkust góðri gjöf. Hann var jafnlyndur við hjú sín,
kröfuharður og lét ánægju sína stillilega í ljós yfir því sem vel var
gert. Hins vegar hafði aldrei neinn heyrt ávítur af munni Ingólfs.
Hann hafði sinn sérstaka hátt á að sýna vanþóknun, þagði líkt og
skeytingarlaus, og hafði það jafnan tilætluð áhrif. Engum var um
það gefið að verða fyrir þessari æsingalausu þögn hans. Ingólfur
veitti öðrum sérstakt öryggi með kyrrlátu fasi sínu. Hann valdi sér
vinnuhjú af kostgæfni, en þess gerðist reyndar sjaldan þörf, því þeir
sem eitt sinn réðust í vist til Ingólfs vildu hvergi vera fremur. (Bls.
91,þýðingÁS).
TMM 1994:4
21