Tímarit Máls og menningar - 01.12.1994, Blaðsíða 122

sannleiksgildinu. Hann er kannski meðal annars skilningur á hvörfum
orðsins „auga“. Auga er auga, og sólin er auga.
Nú skiljum við miklu fleira í máli en sannkjör annars vegar og líkingar og
hvörf hins vegar. Eitt af því sem við skiljum er fyndni. Um skilning á fyndni
ætla ég ekki að reyna að segja neitt. Ég ætla ekki heldur að reyna að vera
fyndinn. En við sjáum öll að skilningur á fyndni er fírnaflókinn. Eitt er að
hann er breytilegur frá manni til manns. Hann krefst oft margbrotinnar
vitneskju um alls konar ósagða hluti. Það skiptir engu um fyndna sögu hvort
hún er sönn eða ósönn. Útskýringar á fyndni eru erfiðar með afbrigðum, og
oftar en ekki ganga þær af fyndninni dauðri.
Minnir þetta allt ekki dálítið á tónlist? Takið effir að ég er bara að gæla við
að skilningur á tónlist kunni að vera sambærilegur við skilning á fyndni. Ég
er ekki að segja að tónlist sé eins og fyndni eða fyndin, þótt það sé að vísu
merkileg staðreynd að hún getur verið það.
Greinin er reist á erindi semflutt var í Skálholtsskóla á vegum Sumartón-
leika í Skálholti laugardaginn 6ta ágúst 1994, og að nokkru leyti á
samstofna erindi sem flutt var undir heitinu „Er hœgt að skilja list?“ í
Listasafninu á Akureyri föstudagskvöldið 19da ágúst 1994 í tilefni af
listsýningu Jóns Laxdals Halldórssonar. Upprunans vegna er hún til-
einkuð Helgu Ingólfsdóttur semballeikara. Helga varð fyrst til þess að
vekja athygli mína á áhrifum mœlskulistar á tónlist á dögutn Bachs og
Matthesons. Manuelu Wieslerflautuleikaraþakka égfyrirað tala við mig
utn efnið í Vín sumarið 1994, og fjöldamörgum áheyrendum í Skálholti
og á Akureyri fyrir fjörugar og fróðlegar rökrœður um erindin tvö að
loknutn flutningi þeirra. Ég stend í sötnu þakkarskuld við nemendur í
Tónlistarskólanum í Reykjavík setn hlýddu á, og rœddu við tnig, tvo
fyrirlestra um sama efni í október 1993.
Aftanmálsgreinar
1 Þorsteinn Gylfason, „Tónlist, réttlæti og sannleikur“, Andvari, 1985,bls. 127-142.
2 Sjá Ian Crofton og Donald Fraser, A Dictionary ofMusical Quotations, London:
Routledge, 1985, undir nöfnum tónskáldanna. í safnritinu eru fleiri tilvitnanir í
sömu veru.
3 Nikolaus Harnoncourt, Musik als Klangrede, Salzburg og Vín: Residenz Verlag,
1982, bls. 157.
4 Hans-Heinrich Unger, Die Beziehungen zwischen Musik und Rhetorik im 16.-18.
Jahrhundert, Berlín, 1940, bls. 53-54.
120
TMM 1994:4