Tímarit Máls og menningar - 01.12.1994, Síða 81

það. í rauninni er föðurlandið í hliðstæðri stöðu og hvítvoðungurinn sem
er algerlega ósjálfbjarga og kallar eftir umhyggju og öryggi. Þessi umhyggja
birtist meðal annars í landgræðslu og skógrækt. íslendingar hafa skyldum
að gegna við ísland, náttúru þess og gæði, af því að við lifum á landinu og
af gæðum þess. Hagur landsins er forsenda fyrir hagsæld þjóðarinnar í
andlegu, siðferðilegu og verklegu tilliti.
Ríkið er á hinn bóginn í allt annarri stöðu gagnvart þjóðinni en föður-
landið. Ríkið er eða á að vera tæki þjóðarinnar til að ná „því takmarki í
verklegum og andlegum efnum, sem hún keppir að“, eins og segir í yfirlýs-
ingu sem íslensku nefndarmennirnir í svonefndri Sambandslaganefnd lögðu
fram á fyrsta fúndi hennar 1. júlí 1918. (Sjá rit Björns Þórðarsonar, Alþingi
ogfrelsisbaráttan, s. 330.) Ríkið er tæki sem beita má á tvo vegu. Annars vegar
er það tæki þjóðarinnar til að koma fram andspænis öðrum þjóðum. Hins
vegar er það tæki til að taka á innri hagsmuna- og deilumálum þjóðarinnar.
Ríkið hefur þannig tvö andlit: Annað snýr út á við, hitt inn á við. Sömu
einstaklingar kunna að styðja ríkið með ráðum og dáðum þegar það beitir
sér út á við, en eru tortryggnir á ríkið þegar það beitir sér að innri málefnum
þjóðfélagsins. Eða öfugt: menn eru sáttir við afskipti ríkisins af innanlands-
málum, en ósáttir við stefnu þessi í utanríkismálum. Og þar sem ríkið er vald
þá haga menn sér iðulega gagnvart því eins og gagnvart foreldravaldi: Þeir
leita ásjár þess. Og þá getur verið stutt í tilætlunarsemina sem Þórarinn gerði
að umtalsefni.
Af hverju skyldi þjóð vilja að land hennar verði viðurkennt ríki? I yfirlýs-
ingu þeirri sem áður er vitnað til koma fram ein þyngstu rök íslendinga fýrir
sjálfstæðiskröfu sinni á hendur Dönum:
íslenzka þjóðin hefur ein allra germanskra þjóða varðveitt hina
fornu tungu, er um öll Norðurlönd gekk fýrir 900-1000 árum, svo
lítið breytta, að hver íslenzkur maður skilur enn í dag og getur
hagnýtt sér til hlítar bókmenntafjársjóði hinnar fornu menningar
vorrar og annarra Norðurlandaþjóða. Með tungunni hefur sér-
stakt þjóðerni, sérstakir siðir og sérstök menning varðveitzt. Og
með tungunni hefur einnig meðvitundin um sérstöðu landsins
gagnvart ffændþjóðum vorum ávallt lifað með þjóðinni. Þessi
atriði, sérstök tunga og sérstök menning, teljum vér skapa oss
sögulegan og eðlilegan rétt til fullkomins sjálfstæðis. Framfarir
þær, er íslenzka þjóðin hefur tekið á síðustu áratugum bæði í
verklegum og andlegum efnum, hafa og stórum aukið sjálfstæðis-
þarfir hennar og þá jafnff amt eðlilega eflt sjálfstæðisþrá hennar, og
hún er sannfærð um það, að fullkomið sjálfstæði er nauðsynlegt
skilyrði til þess, að hún fái náð því takmarki í verklegum og
andlegum efnum, sem hún keppir að. (Sama rit, s. 330.)
TMM 1994:4
79