Tímarit Máls og menningar - 01.12.1994, Side 87

bræðslu sem nú fer fram í heiminum eða hvort hún muni smám saman
koðna niður og hafna á fornleifasafni sögunnar.
Vafalaust er það óttinn við þau örlög sem nú kyndir undir efasemdum
okkar um formlega þátttöku í Evrópusambandinu ekki síður en hræðslan
við að missa stjórn fiskveiða og yfirráðin yfir vatnsorkunni úr landi. Hvað
verður um okkur ef Evrópuþing og sameiginleg stjórnsýsla hinna stóru
Evrópuþjóða fá í hendur völd í málefnum þjóðarinnar og rétt til að ganga
frá alls kyns samningum okkar við önnur ríki? Þessu óöryggi tengist líka
kvíði sem kann að eiga sér djúpar rætur í þjóðarsálinni. Það er kvíðinn við
að taka til máls og koma fram sem sjálfstæð þjóð á þingi stórþjóða þar sem
teknar eru ákvarðanir sem skipta sköpum jafnt fyrir hag okkar og viðkom-
andi þjóða. Hér er það smæð okkar sem vegur þungt, ekki aðeins höfðatalan,
heldur hin menningarlega smæð, minnimáttarkenndin. Stundum hefur mér
fundist við leggja einstaka rækt við þessa kennd og þau viðhorf sem henni
fylgja, jafnvel í samstarfi við aðrar Norðurlandaþjóðir. Og vafalaust könn-
umst við mörg við þessa tilfmningu hjá sjálfum okkur. Gegn henni duga
engin einföld ráð svo sem að bera sig mannalega og þykjast ekki láta á neinu
bera. Minnimáttarkenndin sprettur af vanmetakennd og hún smitar alla
framkomu manns og hugsun. Ef til vill er hún alvarlegasta ógnunin við
sjálfstæði okkar sem þjóðar og sem einstaklinga. Ef við treystum ekki fyllilega
á sjálf okkur, þá getum við ekki staðið örugglega á eigin fótum og verið
fúllkomlega heilsteypt frammi fyrir sjálfum okkur og öðrum. Ef við trúum
ekki á sjálfstæði okkar, getum við heldur ekki gengið heilshugar til samninga
við aðra; við erum hrædd og tortryggin og vitum ekki hvernig við eigum að
haga okkur.
Hinn eiginlegi sjálfstæðisvandi okkar er, samkvæmt því sem nú hefur
verið sagt, á sviði tilfinninga okkar og hæfileika til að þroska þær og dýpka
svo að við getum lifað saman og með öðrum þjóðum sem sjálfstæðar
skynsemisverur. Ákvörðunin um samstarf við aðrar Evrópuþjóðir og hversu
náið það skal vera á að ráðast og mun vonandi ráðast af því hvernig okkur
líður með sjálfum okkur í slíku samstarfi, ekki af fjárhagslegum hagsmunum
eingöngu. Evrópusambandið kemur til með að hafa ráð okkar í hendi sér í
veigamiklum atriðum með samþykktum sínum og reglum sem við hljótum
að laga okkur að, hvort sem við göngum í þetta samband með formlegum
hætti eða ekki. Sterkustu rökin með aðild eru þau að með henni getum við
haft meiri áhrif á samskipti okkar við aðrar Evrópuþjóðir en ef við stöndum
utan sambandsins. Sterkustu rökin gegn aðild eru þau að við séum ekki
andlega reiðubúin og ekki nægilega sjálfstæð til að taka fúllan þátt í þeirri
nánu samvinnu sem af okkur yrði krafist. En raunverulegt sjálfstæði okkar
TMM 1994:4
85