Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1997, Qupperneq 115

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1997, Qupperneq 115
RITDÓMAR kosið að höfundur léti kenningarnar lönd og leið, segði meira um það hvað honum fyndist sjálfum um þýðingar og leyfði mönnum með nokkrum vel völd- um dæmum að heyra ffá sinni eigin reynslu sem þýðandi. Þessa síðari skoð- un má réttlæta með því, að í yfirliti af þessu tagi verði óhjákvæmilega lítið rúm fyrir hverja kenningu um sig og því sé erfitt að gera stuttorðar endursagnir á erlendum umræðum um þessi mál þannig úr garði að þær verði ekki yfir- borðslegar og staglsamar. Þannig geta menn velt því fýrir sér, hvaða gagn sé í því að endursegja á fáum blaðsíðum kenningar sem eru svo myrkar, að þær hafa valdið ffæðimönnum „miklum heilabrotum“ og menn virðast ekki vera á einu máli um merkingu þeirra yfirleitt, eins og ffam kemur í því að menn greinir mjög á um það hvernig þýða eigi lykilorð þeirra á önnur tungumál (sbr. bls. 180- 182). Afþessum ástæðum gæti mönnum fundist, þótt það virðist mótsagnakennt, að það sé of mikið um endursagnir á þeim hugmyndum sem verið hafa á dag- skrá erlendis en ekki nógu mikið af um- fjöllun um ýmis vandamál sem nú eru brýn. Verður vikið að þessu hér á eftir. Því er ekki að neita að ýmis konar deilur í bókmenntaffæðum og öðrum skyldum vísindum eins og þýðingar- fræðum virka oft á menn eins og þær gangi á misvíxl og ekki sé verið að tala um sama hlutinn: það mætti a.m.k. ein- falda þær mikið með því að skilgreina viðfangsefhið vel í byrjun. Ef sleppt er þýðingum á notkunarreglum fýrir rak- vélar og slíku sem höfundur nefnir einu nafhi „nytjatexta“ (það er ágætt orð) og einungis litið á aðrar og kannske veiga- meiri þýðingar, finnst mér að þeim megi skipta í tvennt, og tala annars vegar um „ffæðilegar þýðingar“ og hins vegar um „bókmenntaþýðingar“. Vitanlega er hér fyrst og fremst um að ræða tvo póla með fjölmörgum breiddargráðum á milli, en nauðsynlegt er að undirstrika að þessar mismunandi þýðingar eiga hvor eða hver um sig fullan rétt á sér, en um þær gilda hins vegar mjög mismunandi reglur og sjálfsagt mismunandi kenningar. Munurinn á þessum tegundum þýð- inga stafar ekki síst af því að þar er beitt mismunandi aðferðum við að leysa það vandamál sem höfúndur kallar „óþýð- anleika“ (klunnalegt orð, en á öðru er víst ekki völ). Um þennan meginhöfúð- verk þýðenda er nokkuð fjallað í bókinni, en margur kynni að óska eftir meira og ítarlegra máli, því vandamálið er yfir- gripsmikið og margir verða við það að glíma. Eitt dæmi mætti nefna. Höfundur vitnar í alkunnan ítalskan málshátt, „tra- duttore, traditore", og setur ff am þýðing- una „þýðandinn er svikari“, en bendir um leið á að hún nái þó alls ekki hljóð- falli, stuðlasetningu og háðskum orða- leik ítölskunnar (ekki ffemur en enska þýðingin á sama málshætti). En hér er annað verra á ferðinni. Ef íslendingur heyrði orðin „þýðandinn er svikari“ gripin út úr samhengi myndi hann vafa- laust skilja þau þannig að einhver ákveð- inn þýðandi væri hinn versti svikahrapp- ur og hefði gert eitthað í meira lagi illt af sér, hvað sem það nú væri, en hann myndi sennilega alls ekki skilja það sem átt er við á ffummálinu. Þetta stafar af því að sú sögn sem jafngildir í ýmsum rómönskum málum sögninni „að svíkja“ hefur að nokkru leyti annað merkingarsvið en íslenska sögnin. Á okkar máh er talað um að svíkja föður- landið, svíkja málsstað, svíkja kunningja sinn um stórfé og jafnvel að svíkja vöru: aðalmerkingin er sú að ganga á bak orða sinna, standa ekki við loforð, hvort sem þau eru gefin berum orðum eða byggjast á einhverri skyldu sem almennt er talin bindandi. Þessi merking á líka við, að meira eða minna leyti, í samsvarandi sögn í ítölsku og frönsku (tradire, tra- hir), en hún hefur einnig aðra merkingu, sem ekki er til í íslensku: að rangfæra eða rangtúlka orð eða texta þannig að merk- ingin verði önnur en upphaflegi höfund- urinn ædaðist til. Kannske gæti mönn- TMM 1997:4 113
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.