Tímarit Máls og menningar - 01.12.1997, Page 119

RITDÓMAR
þann blóðuga akur sem Reykjavík okkar
tíma er orðin í sögu hans.þótt uppskeran
sé vitaskuld óviss og undir öðrum kom-
in.
Blóðakur er mikil saga að vöxtum og
í alla staði hugsuð sem raimsæisleg epík.
Hún er að flestu leyti rökrétt framhald
síðustu skáldsögu höfundar, Trölla-
kirkju, enda kynnt sem „önnur bók í þrí-
leik Ólafs Gunnarssonar um íslenskan
samtíma.“ Á þeim má þó greina nokkum
mun sem er í sjálfu sér athyglisverður.
Blóðakur er á vissan hátt „raunsærri"
saga - höfúndur leggur meira á sig til
þess að hvort tveggja frásögn og persón-
ur séu sannfærandi og trúverðugar og að
hann þurfi sem minnst að treysta á til-
viljanir eða einhverjar aðrar „deus ex
machina". Þetta hefur ýmsar afleiðingar,
kosti og galla. f þessari bók dregur höf-
undur víða að þræði og gefur sér góðan
tíma til þess að byggja upp ffásögnina,
fléttar saman af kostgæfni örlögum
tveggja fjölskyldna og notar prest sem
sameinandi afl. Þetta gerir að verkum að
ffásögnin er hæg ffaman af, og hikstar
reyndar svolítið á stöku stað, en á heild-
ina litið verður ekki annað sagt en að
bygging sögunnar gangi upp.
Sagan er líka svolítið lengi í gang vegna
þess að sá leiðarþráður sem spunninn er
um hlutafjárkaup í flugvél í upphafs-
atriðinu, segir lesanda ákaflega lítið. Það
er ekki fyrr en hundrað blaðsíðum síðar
að lesandi fær forsendur til að átta sig á
merkingu þessara atburða og til hvers
þeir muni leiða. Þegar inn í söguna er
komið heldur höfúndur hins vegar mjög
vel á spöðum og spennan magnast, at-
burðakeðjan er óslitin og upplýsingum
dreiff fyrir lesendur þannig að vel fer á.
Höfúndi tekst að skapa andrúmsloff sem
skilar vel tíðarandanum og sú tilfinning
að illir atburðir liggi í loftinu ágerist með
hverjum kafla. Athygli vekur að Ólafur
notar nokkuð drauma sem fyrirboða að
gömlum sið, og má trúlega deila um
hvernig til tekst, stundum verða þeir of
gagnsæir.
Það tekur lesanda líka nokkrun tíma
að átta sig á sögumanni, sem byrjar ffá-
sögnina og af og til grípur inn í fram-
vinduna. Hann er dálítið óljós stærð
ffaman af, þótt frummynd hans verði
fljótt ljós: hér er kominn hinn sein-
heppni íslenski rannsóknarblaðamaður
sem alltaf er við það að komast í feitt.
Þótt hann sé heimildarmaður atburða og
sagan í byrjun kynnt sem eins konar ann-
áll hans, þá hverfur hann algerlega á
löngum köflum og alvitur höfundur seg-
ir ff á. Þessi aðferð gengur þó upp í stór-
um dráttum, en það kemur á daginn að
tortryggni í garð ritstjóranefnunnar er
fyllilega réttlætanleg því smám saman
skýrist að hann er heldur betur fléttaður
inn í líf annarrar fjölskyldunnar og á
henni grátt að gjalda. Þetta skapar vita-
skuld ákveðinn innri túlkunarvanda sem
Ólafur nær þannig að læða inn í sögu
sína og hlýtur að kæta alla módernista og
pm-ista mitt í öllu raunsæinu: Er hægt
að treysta frásögn þessa meinta mann-
orðsþjófs? Er sagan öll ekki ein grillan
enn úr höfði þessa ólánsmanns sem sér
óvini í hverju horni og hefúr komið sér
upp skýringum sem ekki einungis sverta
fjendur hans, heldur leyfa honum að
skálda til fúlls það víðfeðma þjóðfélags-
samsæri sem alla ritstjóra Helgarpress-
unnar fyrr og síðar dreymir um? Þannig
má véfengja allan grundvöll sögunnar og
leika sér með túlkun hennar.
Blóðakur er atburða- og persónusaga.
I raun eru allar atburðafléttur sögunnar
bæði trúverðugar og ganga upp sem slík-
ar, enda styðst höfúndur við sögulega
fyrirmynd í því sem ótrúlegast er, slags-
málum reykvískra borgara um erlendan
dreng. Hlutabréfabrask, valdatafl, stjórn-
málareþar og kenningar um þá hluti eru
hins vegar slíkt daglegt brauð í okkar
þjóðlífi að þar er aldrei hætta á að gagn-
rýnum lesanda sé misboðið.
Bók eins og Blóðakur hlýtur þó að
standa og falla með persónusköpuninni.
Þar teflir Ólafur nokkuð djarft. Hann
stillir upp tveimur fjölskyldum: önnur er
TMM 1997:4
117