Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Síða 31

FÚLSAÐ VIÐ FLOTINU
eða lítill munur sé á túlkun texta og menningarlegra fyrirbæra þar sem
hvort tveggja hvíli á formgerðum sem grundvallast á notkun tákna. Til að
skilja þessar formgerðir verði að skilja merkingu táknanna og þá skiptir
ekki máli hvort um er að ræða Landsmót hestamanna eða ritið íslenzka
menningu. Jafnt félagslegt atferli, menningarafurðir sem sögulegur veru-
leiki eru bundin í táknkerfi eða kóða og tengsl þessa kóða við veruleika utan
tungumálsins verða afar flókin ef ekki beinlínis ómöguleg í ljósi forsendna
þessara fræða.
í þessu ljósi verður það því ffernur flókið að tala um hinn „raunverulega“
eða „sögulega" Sigurð, þar sem Sigurður er í raun ekki annað en kóði í tungu-
málinu sem fer eftir reglum sem búa í formgerð þess. Samt gerum við það, og
okkur lætur það meira að segja mjög létt, enda held ég sjálfúr að ekki neitt sé í
raun unnið með því að útiloka sögulega vídd úr formgerðarhugmyndinni, þar
sem tungumálið er að sönnu sögulegt fyrirbæri, auk þess sem það er í raun
óhugsandi utan síns félagslega ramma. Þessi tvíræða staða „hins raunverulega
Sigurðar“ veldur hins vegar þeim vanda að Sigurður verður aldrei „yfir-
bugaður". Svo lengi sem orðræða hans er virk er hann einhvers staðar að verki í
hugsun okkar og maður eins og Friedrich Nietzsche hefði áreiðanlega túlkað
þetta sem aumingjaskap. Við virðumst hafa barnslega þörf fyrir Föðurinn og
við getum ekki stappað í okkur nægum mikilmenniskrafti til að ganga ffá
honum, jaðra hann og útiloka og setjast síðan ein að krásunum, laus undan
valdi þjóðernishyggju, borgaralegri fagurffæði, karllægni og kynþáttahugsun.
Þessi ræfildómur er í hróplegu ósamræmi við orð viðspyrnumannanna sem
andvígir eru hinum ffæðilegu áherslum síðustu tveggja til þriggja áratuga, því
að þeirra sögn virðist eyðingin ein blasa við menntun og menningu ef andleg-
ur logi nýstefhanna heldur áff am að svíða akra og tún. Og reyndar heyrir mað-
ur oft talað um þennan ræfildóm af fólki sem skráir sig endrum og eins inn á
hótel samtímafræðanna, gistir þar eina nótt og er svo rokið. Vant því að hugsa
um vald, virðingu og goggunarröð leggur það áherslu á að ryðja burt öllu því
gamla svo hið nýja fái að ríkja eitt, nema þá náttúrlega ef það gamla vinnur, þá
ber að þjóna því þar sem pabbi þess virðist eftir allt vera sterkari en pabbi þess
nýja.
Þetta er vissulega eilítið frumstæður hugsanamáti, en hann er hins vegar
algengur og því langar mig til að fara um hann nokkrum orðum því hann
skiptir allnokkru fyrir hina þrálátu spurn mína andspænis íslenzkri menn-
ingu. f íslenzkri menningu leiða eins og áður sagði nokkrar meginhugmyndir
stefnu textans og eru þar helstar hugmyndirnar um „íslendinginn“, það er að
segja hugmynd Sigurðar um hvað „þjóð“ sé, hugmyndin um „þekkinguna“
að baki miðaldatextunum - og þar á ég einkum við hugmyndir hans um sið-
rænan grundvöll þjóðveldisins sem birtast í kaflanum um „FJeiðinn dóm“ -
TMM 2000:1
www.malogmenning.is
21