Dagblaðið Vísir - DV - 28.11.2008, Blaðsíða 17

einhver sé við völd erum við í raun-
inni að segja að viðkomandi sé vald-
aður af hópi fólks og taki ákvarðanir
í nafni hans.“
Stjórnarhættir Davíðs voru einn-
ig valdaðir af hópi manna sem hann
treysti og hann kom fyrir á réttum
stöðum í stjórnkerfinu öllu á löng-
um valdaferli. En það stenst einnig
að þetta fyrirkomulag sé einkenni
íslenska klíku- eða kunningjaveldis-
ins. Sjálfstæðisflokkurinn hefur hins
vegar sérstöðu því hann hefur ríkt 80
prósent tímans frá stofnun lýðveld-
isins og haft góða stöðu til þess að
treysta valdakerfið með því að valda
foringjann með því að manna lykil-
stöður með sínu fólki.
Þannig hefur Friðrik Sophusson,
fyrrverandi varaformaður flokks-
ins, verið forstjóri Landsvirkjunar.
Davíð Oddsson er seðlabankastjóri.
Baldur Guðlaugsson er ráðuneytis-
stjóri fjármálaráðuneytisins. Brynj-
ólfur Bjarnason varð forstjóri Símans
í einkavæðingarfasa fyrirtækisins.
Magnús Gunnarsson er nú stjórn-
arformaður Þróunarfélags Kefla-
víkurflugvallar. Í Hæstarétti dæmir
Jón Steinar Gunnlaugsson. Allir eru
þessir menn nákunnugir eða vin-
ir utan sem innan flokksstarfsins í
Sjálfstæðisflokknum á ýmsum tíma-
bilum og flestir þeirra kenndir við
Eimreiðarhópinn svonefnda. Aðrir,
sem kenndir eru við Eimreiðarhóp-
inn úr þeim hópi, eru Geir Haarde,
Hannes Hólmsteinn Gissurarson,
Þór Whitehead, Kjartan Gunnarsson
og Þorsteinn Pálsson.
Dæmi úr dómskerfinu
Árni Mathiesen fjármálaráðherra
og staðgengill flokksbróður síns
Björns Bjarnasonar dómsmálaráð-
herra skipaði Þorstein Davíðsson í
stöðu héraðsdómara í desember í
fyrra. Þorsteinn Davíðsson er son-
ur Davíðs Oddssonar. Umsækjend-
ur, sem metnir voru mun hæfari en
Þorsteinn, gerðu formlegar athuga-
semdir og skutu máli sínu til um-
boðsmanns Alþingis. Pétur Kr. Haf-
stein, formaður dómnefndar sem
metur hæfni umsækjendanna, gerði
einnig formlegar athugasemdir við
stöðuveitinguna. Pétur er sonur
Jóhanns Hafstein, fyrrverandi for-
manns Sjálfstæðisflokksins og ráð-
herra. Sjálfstæðismaðurinn Friðjón
Þórðarson, fyrrverandi dómsmála-
ráðherra, skipaði formannssoninn
Pétur Kr. Hafstein sýslumann í Ísa-
fjarðarsýslu 1983 og tók hann fram
fyrir reyndari umsækjendur. Þess má
geta að eiginkona Árna Mathiesen er
dóttir Friðjóns Þórðarsonar.
Þegar sjálfstæðismaðurinn Þor-
steinn Pálsson ritstjóri var dóms-
málaráðherra skipaði hann Pétur Kr.
hæstaréttardómara árið 1991, en rit-
að hefur verið að Þorsteinn hafi þar
verið að umbuna Pétri fyrir stuðning
í baráttunni við Davíð Oddsson um
formennsku í Sjálfstæðisflokknum
skömmu áður.
Geir H. Haarde, Sjálfstæðisflokki,
skipaði Jón Steinar Gunnlaugsson,
góðvin Davíðs Oddssonar, í embætti
hæstaréttardómara 29. september
árið 2004 en Geir var þá fjármála-
ráðherra. Björn Bjarnason skipaði
Ólaf Börk Þorvaldsson, frænda Dav-
íðs Oddssonar, hæstaréttardómara
1. september 2003. Ákvörðun Björns
þótti geðþóttaleg og sætti gagnrýni.
Hér skal áréttað að allir ofangreindir
eru sjálfstæðismenn.
Hjördís Hákonardóttir, einn um-
sækjendanna á móti Ólafi Berki,
skaut málinu til kærunefndar um
jafnréttismál. Nefndin komst að
þeirri niðurstöðu að Björn Bjarnason
hefði brotið jafnréttislög með því að
skipa Ólaf Börk. Í raun varð ríkið að
greiða Hjördísi bætur fyrir embætt-
isglöp Björns með því að semja við
hana um ársleyfi á launum síðla árs
2005. Vorið 2006 neyddist Björn til
þess að víkja sæti þegar Hjördís sótti
enn á ný um embætti hæstaréttar-
dómara. Í það skipti kom í hlut Geirs
H. Haarde, setts dómsmálaráðherra,
að skipa Hjördísi í embætti dómara
við Hæstarétt.
Enn hefur umboðsmaður Alþing-
is, brjóstvörn almennings gagnvart
stjórnvaldinu, ekki komist að niður-
stöðu um það hvort embættisveitng
Árna Mathiesen var lögmæt er hann
skipaði Þorstein Davíðsson.
Ógnaði
umboðsmanni
Í átökum um fjölmiðlafrumvarpið í
maí 2004 gegndi Davíð Oddsson for-
sætisráðherra embætti dómsmála-
ráðherra í fjarveru Björns Bjarna-
sonar. Hann fékk um þetta leyti í
hendur álit Tryggva Gunnarssonar,
umboðsmanns Alþingis, um skip-
an Björns Bjarnasonar á Ólafi Berki
Þorvaldssyni, frænda Davíðs, í emb-
ætti hæstaréttardómara.
Davíð er sagður hafa mislíkað
niðurstaða umboðsmanns og haft í
hótunum við hann í símtali. Tryggvi
lýsti því svo við trúnaðarmenn sína
að Davíð hefði hótað að endurnýja
ekki við hann ráðningarsamning
enda gengi hann erinda annarra
umsækjenda. Var Tryggva brugðið
eftir símtalið og íhugaði að tilkynna
málið til Alþingis.
Málið var litið mjög alvarlegum
augum enda er embætti umboðs-
manns ein helsta brjóstvörn al-
mennings gagnvart stjórnvaldinu
eins og áður segir og heyrir beint
undir Alþingi en ekki framkvæmda-
valdið.
„Þetta er miklu alvarlegra en
að taka höfund Bláu handarinnar,
Hallgrím Helgason, á teppið. Það er
óhjákvæmilegt að taka málið upp á
vettvangi Alþingis. Þingið verður að
verja sjálfstæði sitt og eftirlitsstofn-
ana sinna,“ sagði Helgi Hjörvar í
umræðum um málið á Alþingi.
Umbun, tyftun og leynd
Með því að hreiðra um sig í emb-
ættiskerfinu er hægt að nota skatt-
fé landsmanna til þess að umbuna
flokkshollum mönnum með stöðu-
veitingum. Það að sínu leyti styrkir
völd flokksins til lengri tíma. Hver
það verður, sem hreppir lykilstöðu
í dómskerfinu, virðist einungis háð
því hvaða flokkshollir menn eða
aðrir úr vinahópi eða frændgarði
flokksforystunnar sækja um stöð-
ur og hvernig vindarnir blása innan
flokksins hverju sinni.
Valdinu yfir ríkinu og embætt-
ismannakerfinu er líka hægt að
beita til að refsa óhlýðnum mönn-
um sem ekki vilja ganga í takt. Þeir
fá ekki verkefnin, störfin eða emb-
ættin.
Þeir tala ekki fúslega
Upp úr miðri síðustu öld gaf franski
lögfræðingurinn og stjórnmála-
fræðingurinn Maurice Duverger út
merka bók um niðurstöður rann-
sókna sinna á stjórnmálaflokkum.
Í formála bókarinnar segir á einum
stað: „Tilvistin innan flokksins er vís-
vitandi sveipuð dulúð. Það er ekki
auðvelt að afla nákvæmra gagna um
stjórnmálaflokka, ekki einu sinni um
undirstöðuatriði. Þetta er líkt og að
vera ofurseldur frumstæðum regl-
um þar sem launung ríkir um lög
og helgisiði og hinir innvígðu halda
þeim kirfilega leyndum fyrir þeim
sem ekki hafa þann sess. Aðeins
gamalreyndir varðmenn hafa nauð-
synlega vitneskju um hvað er á seyði
innan flokksins og um slóttugt leyni-
makk sem þar fer fram. Þessir menn
hafa á hinn bóginn sjaldan til að
bera þá vísindalegu hugsun sem ger-
ir þeim kleift að halda nauðsynlega
hlutlægni. Og þeir tala ekki fúslega.“
Litlu er við orð Duvergers að
bæta.
FÖSTUDAGUR 28. NÓVEMBER 2008 17Helgarblað
SKÓSVEINAR OG DROTTNANDI AGAVALD
Davíð Oddsson „...erfitt að láta sér
lynda, að jafnósvífinn og ómerkilegur
pólitískur kjaftaskur um tuttugu ára
skeið skuli taka við þessu embætti.“
(Davíð um Ólaf Ragnar)
„Þegar við höfðum af-
greitt ávirðingar mín-
ar og Morgunblaðsins
sagðist Davíð hafa tek-
ið sjö mínútna kast, en
nú væri því lokið.“