Náttúrufræðingurinn - 2012, Blaðsíða 12

Náttúrufræðingurinn
12
menn eru stundum stimplaðir öfgamenn, eða eitt-
hvað í þá áttina, og jafnvel alvörumenn úr hófi. Mér
fannst Þorleifur jafnan mega kallast einarður. Þótt
skoðanir hans væru hreinar og beinar var jafnan
grunnt á stríðni eða gáska hjá Þorleifi og fengu
ýmsir að kenna á því, jafnvel nokkuð harkalega.
Hann notaði stundum þá aðferð að espa og jafnvel
ergja menn vísvitandi til dáða eða athafna, og glotti
þá við tönn. Þetta er tvíbent aðferð og mun oft hafa
valdið skammtíma misskilningi sumra manna. Í
flestum tilvikum mun þó málið hafa skýrst, einkum
fyrir nemendum hans, áður en langt um leið og all-
flestir munu þeir þá hafa sæst á sjónarmið hans og
yfirleitt skilið hvatninguna réttum skilningi, og þá
fór hún oftar en ekki að virka eins og til var ætl-
ast. Þegar Þorleifur beitti þessu við samstarfsmenn
sína í nefndum og ráðum og í stjórnun, eða við
andstæðinga á opinberum vettvangi, var stundum
annað uppi á teningnum, enda eiga fullvaxnir menn
gjarnan erfiðara með að sjá og viðurkenna eigin mis-
skilning og mistök en ungdómurinn, þótt að sjálf-
sögðu ætti það að vera á hinn bóginn ef skynsemi
og reynsla ein réðu viðbrögðum manna. Baráttuað-
ferðir Þorleifs þóttu því ekki alltaf af mýkri toganum
eða samkvæmt hefðinni. En hann var heiðarlegur og
fór ekki á bak við menn með undirferli. Hann tefldi
hins vegar gjarnan bæði hratt og djarft og kom því
oft andstæðingum sínum í opna skjöldu, og sumir
hafa í einfeldni talið það til óheiðarlegra aðferða.
Óheiðarleika átti hann ekki til, en hann gat verið
erfiður andstæðingur. Þeir sem á annað borð þekktu
Þorleif vissu hins vegar vel að hann meinti það
sem hann sagði og fylgdi baráttumálum sínum fast
eftir. Þannig gátu jafnan allir vitað hvar þeir höfðu
hann ef þeir viðurkenndu fyrir sjálfum sér að hann
væri sterkur og ósérhlífinn baráttumaður þess mál-
staðar sem hann hafði kjörið sér. En Þorleifur vann
ekki síður að ýmsum framfaramálum í kyrrþey og
án þess að mikið bæri á. Hann átti því aðkomu að
ýmsum málum sem hvorki eru á allra vitorði né
voru hávær fréttamál meðan á þeim stóð.
Sem dæmi um óhefðbundnar baráttuaðferðir hans
má nefna „dósamálið“ fræga. Einn góðan sunnudag
árið 1987 fór Þorleifur, ásamt Björk dóttur sinni, út
með nokkra ruslapoka og þau tíndu upp allar sjáan-
legar gosdósir og önnur tóm einnota drykkjarílát
meðfram nokkrum götum í Langholtshverfinu. Þessi
ílát flokkuðu þau eftir framleiðendum innihaldsins
og skiluðu þeim síðan til réttra eigenda. Umbúð-
irnar voru jú kirfilega merktar eigendum sínum, og
sem skilvísir borgarar komu þau óskilamununum
til réttra eigenda. Einhverra hluta vegna hafði Sjón-
varpið komist á snoðir um ætlan þeirra, og fylgdi
þeim feðginum í skilaleiðangrinum og sagði frá
málinu í fréttum. Eigendur dósanna brugðust mis-
jafnlega við heimsókninni eins og skjalfest var á
filmu. Fram að þessu hafði allmikil en ómarkviss
umræða verið um umgengni manna og sóðaskap
utanhúss í borginni; umbúðamálin voru í ólestri en
einnota umbúðir í gífurlegri sókn. Upp úr þessu kom
alvöruumræða og síðan umbúðalög og skilagjöld
og málið fékk gagnlegan farveg og farsælan endi.
Það er ágætt dæmi um þær úthugsuðu aðferðir sem
Þorleifur gat fundið upp á að nota og beitti gjarnan
í baráttumálum, eins og í handboltanum. Upp úr
þessu athæfi þeirra feðginanna varð til hugtakið
„dósafeðgin“.
Páll Imsland,
jarðfræðingur
Þakkir
Upplýsingar úr eftirmælum í Morgunblaðinu og símaviðtölum við eftir-
talda einstaklinga hafa verið notaðar: Auður Sveinsdóttir, Elín Pálma-
dóttir, Grétar Guðbergsson, Guðmundur E. Sigvaldason, Gunnlaugur
Hjálmarsson, Helgi Hallgrímsson, Hreinn Haraldsson, Jón Eiríksson,
Kristinn J. Albertsson, Leifur A. Símonarson, Margrét Hallsdóttir, Reynir
G. Karlsson, Þorgeir Þorgeirsson og Þröstur Ólafsson.
Heimildir
1. Ari Trausti Guðmundsson 1982. Ágrip af jarðfræði Íslands: handa skól-
um og almenningi. Örn og Örlygur, Reykjavík. 186 bls.
2. Durham, J.W. & MacNeil, F.S. 1967. Cenozoic migrations of marine
invertebrates through the Bering Strait Region. Bls. 326–349 í: The Bering
Land Bridge (ritstj. Hopkins, D.M.). University Press, Stanford.
3. Guðmundur G. Bárðarson 1922. Ágrip af jarðfræði. Prentsmiðja Odds
Björnssonar, Akureyri. 89 bls.
4. Guðmundur G. Bárðarson 1927. Ágrip af jarðfræði. Ísafoldarprentsmiðja,
Reykjavík, 2. útg. 200 bls.
5. Guðmundur G. Bárðarson 1945. Ágrip af jarðfræði. Ísafoldarprentsmiðja,
Reykjavík, 3. útg. 192 bls.
6. Jóhann Ísak Pétursson & Jón Gauti Jónsson 2001. Jarðfræði – svell er á
gnípu, eldur geisar undir. Iðnú, Reykjavík. 304 bls.
7. Jóhann Ísak Pétursson & Jón Gauti Jónsson 2003. Jarðargæði – Jarðfræði
NÁT 113. Iðnmennt – Iðnú, Reykjavík. 259 bls.
8. Jóhann Ísak Pétursson & Jón Gauti Jónsson 2004. Almenn jarðfræði. Iðnú,
Reykjavík. 274 bls.
9. Crichton, M. 2004. State of Fear. Harper Collins, New York. 603 bls.
10. Páll Imsland 1999. Þorleifur Einarsson jarðfræðingur 1931–1999. Minn-
ingartala í Vísindafélagi Íslendinga 28. apríl 1999.
11. Páll Imsland 2011. Þorleifur Jóhannes Einarsson (f. 29.8.1931, d. 22.3.1999).
Erindi á Vorráðstefnu Jarðfræðafélags Íslands, 15. apríl 2011. Ágrip
erinda og veggspjalda. Bls. 52.
12. Sigurður Þórarinsson 1968. Þorleifur Einarsson: Jarðfræði – saga bergs og
lands. Ritdómur. Skírnir 142. 167–169.
13. Trausti Einarsson 1972. Eðlisþættir jarðarinnar og jarðsaga Íslands.
Almenna bókafélagið, Reykjavík. 267 bls.
14. Þröstur Ólafsson 1999. Þorleifur Einarsson, prófessor: 29.08.1931–
22.03.1999. Tímarit Máls og menningar 2. 6–9.
15. Örnólfur Thorlacius 1968. Þorleifur Einarsson: Jarðfræði – saga bergs og
lands. Ritdómur. Saga 6. Bls. 164–166.
Ritskrá Þorleifs Einarssonar, tekin saman af Páli Imsland, er birt á heima-
síðu Hins íslenska náttúrufræðifélags (www.hin.is).