Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2012, Blaðsíða 24

Náttúrufræðingurinn - 2012, Blaðsíða 24
Náttúrufræðingurinn 24 Summary Fossils and sediments in Iceland The paper presents an overview of fos- sils and sedimentary horizons in the Icelandic succession of volcanic rocks. The geological history of Iceland is char- acterized by volcanic processes includ- ing eruptions of lava and tephra. It is generally assumed that all rocks above the present sea level in Iceland have been formed after Iceland became a sep- arate island in the North Atlantic follow- ing the extinction of the Aegir Ridge and initiation of rifting volcanism along the currently active Kolbeinsey and Reykja- nes Ridges at c. 27 Ma. Studies of lava sequences in Iceland have revealed that a given site in a zone of accumulation may be expected to receive a lava flow every 5–10 thousand years. This pro- vides ample time for the development of vegetation and soil, as well as deposi- tion of sediments in basins associated with tectonic rifting or denudation. Numerous horizons of plant fossils pre- served as leaf impressions in reddish sediments interpreted as soils or as both microfossils and macrofossils in more local lacustrine deposits. Locally, the ter- tiary plant remains occur as lignite seams, containing tree trunks and branches, including the genera Pinus, Sequoia, and Glyptostrobus, but decidu- ous genera are also preserved. In many cases, the lava flows have overrun for- ests, and molds and casts of trees have been preserved in the lavas. One of the oldest plant horizons in Iceland at Selárdalur and Botn in Vestfirðir dates from c. 15 Ma and contains evidence of a warm-temperate climate with a mixed coniferous and deciduous forest. Successively younger plant horizons to- wards the presently active volcanic zones show changes in the plant assem- blages reflecting a cooling trend from warm-temperate to temperate climate. The affinity of the flora is distinctly North-American before 10 Ma with an- nual mean air temperature close to 15°C. Late Miocene cooling is evidenced, be- coming severe towards the end of the Pliocene with the first regional glacia- tion of Iceland at 2.5–2.6 Ma. The Quaternary fossil flora in Iceland has mainly been preserved in interglacial lake deposits, e.g. in Bakkabrúnir, Víðidalur, North Iceland (about 2 Ma), in Stöð, Snæfellsnes, West Iceland (about 2 Ma), and in Svínafell, South Iceland (about 0.7 Ma). The most common tree genera are Betula, Salix, and Alnus. Terrestrial animal fossils are rare in Icelandic sediments, but include sponges, insects and freshwater molluscs. The only known terrestrial mammal find is from Vopnafjörður, Northeast Iceland, where bones of a young deer have been found (3–3.5 Ma). Interglacial deposits in Elliðavogur contain fresh water crusta- ceans and insects. These deposits also have preserved bird footprints. Polar beer teeth have been found in Lateglacial deposits in North Iceland, and eiderduck bones from the Lateglacial have been found in Melabakkar, West Iceland. The marine Pliocene and Quaternary deposits on Tjörnes, North Iceland, con- tain a wealth of marine fossils. Mollusc assemblages form the basis of biostrati- graphic zonation of the Tjörnes beds. The lowest biozone, the Tapes Zone, con- tains extinct species, and the fauna as well as oxygen isotope data indicates sea temperature about or above 15°C. The second biozone (Mactra Zone) indicates temperature fluctuations, falling to 7–8°C towards the top, but the uppermost, Serripes Zone, shows a general cooling trend down to about 12°C towards the top. A dramatic increase of Pacific mol- luscs is observed at the base of the Serripes Zone, coeval with oceanographic changes in the Pacific and the closing of the Panama isthmus. The Pliocene de- posits also contain marine microfossils, such as ostracods and foraminifera, as well as dinoflagellates and pollen. Terrestrial lignite horizons in the se- quence contain plant fossils. Quaternary interglacial and deglacial deposits on Tjörnes also contain marine molluscs and foraminifera showing environmen- tal changes consistent with the lithologi- cal evidence of glacial-interglacial cyclic- ity. Other Tertiary and early Quaternary localities containing marine fossils in Iceland include Mýrdalur in South Iceland and Snæfellsnes, West Iceland. Lateglacial and Holocene fossilifer- ous sediments in Iceland are abundant and generally associated with sea-level changes due to isostatic adjustments to ice cover and eustatic changes due to variable terrestrial ice volumes. In addi- tion to traditional lateglacial and early Holocene localities, increasing effort has been directed to the study of lake deposits and shelf sediments, applying tephrochronology to the dating of high resolution climate archives. Microfossils such as diatoms, chironomids, coccol- iths, dinoflagellates and foraminifera play an important part of these recent and ongoing studies. Heimildir 1. Sigurður Steinþórsson 1981. Ísland og flekakenningin. Bls. 29–63 í: Náttúra Íslands 2. útg. (ritstj. Sigurður Þórarinsson). Almenna bóka- félagið, Reykjavík. 2. Kristján Sæmundsson 1979. Outline of the geology of Iceland. Jökull 29. 7–28. 3. Roaldset, E. 1983. Tertiary (Miocene-Pliocene) interbasalt sediments, NW- and W-Iceland. Jökull 33. 39–56. 4. Leifur A. Símonarson 1981. Íslenskir steingervingar. Bls. 157–173 í: Náttúra Íslands 2. útg. (ritstj. Sigurður Þórarinsson). Almenna bóka- félagið, Reykjavík. 5. Denk, T., Friðgeir Grímsson, Zetter, R. & Leifur A. Símonarson 2011. Late Cainozoic floras of Iceland. Topics in Geobiology 35. Springer, Heidel- berg, London, New York. 854 bls. 6. Leifur A. Símonarson, Friedrich, W.L. & Páll Imsland. 1975. Hraun- afsteypur af trjám í íslenskum tertíerlögum. Náttúrufræðingurinn 44. 140–149. 7. Magnús Á. Sigurgeirsson & Sveinn P. Jakobsson 1997. Trjábolaafsteypur í Skriðnafellsnúpi á Barðaströnd. Náttúrufræðingurinn 67. 33–43. 8. Guðmundur G. Bárðarson 1918. Um surtarbrand. Andvari 43. 1–71. 9. Eggert Ólafsson 1772. Vice-Lavmand Eggert Olafsens og Land-Physici Biarne Povelsens Reise igiennem Island, foranstaltet af Videnskabernes Sælskab i Kiøbenhavn 1–2. Videnskabernes Sælskab, Sorø. 1126 bls. 10. Friedrich, W.L. 1966. Zur Geologie von Brjánslaekur (Nordwest-Island) unter besonderer Berücksichtigung der fossilen Flora. Sonderveröffent- lichungen des Geologischen Institutes der Universität Köln 10. 1–10. 11. Friðgeir Grímsson & Leifur A. Símonarson 2006. Beyki úr íslenskum setlögum. Náttúrufræðingurinn 74. 81–102. 12. Friðgeir Grímsson, Denk, T. & Leifur A. Símonarson 2007. Middle Miocene floras of Iceland – the early colonization of an island? Review of Palaeobotany and Palynology 144. 181–219. 13. Akhmetiev, M.A., Bratseva, G.M., Giterman, R.E., Golubeva, L.V. & Moiseyeva, A.I. 1978. Stratigrafiya i flora pozdnego Kainozoia Islandii [Late Cenozoic stratigraphy and flora of Iceland]. Trudy Geolog- icheskogo Instituta, Academiya Nauk SSSR 316. 1–188 (á rússnesku).
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.