Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2012, Blaðsíða 47

Náttúrufræðingurinn - 2012, Blaðsíða 47
47 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags SUMMARY Formation of the Hraukar 1890 surge end moraine in Kringils- árrani, Brúarjökull, Iceland This paper describes the formation of Hraukar – a prominent end moraine in Kringilsárrani, east Iceland, formed dur- ing the 1890 glacier surge of Brúarjökull, a northern outlet of the Vatnajökull ice cap. The sediment distribution proximal to the moraine is investigated, along with the morphology, sedimentology, and tectonic architecture of the 1890 mo- raine in order to increase current under- standing on the interplay between a fast-flowing ice and its forefield. During the 1890 surge of Brúarjökull, high porewater pressure developed in the fine-grained subglacial sediment sequence. This caused decoupling at the substrate-bedrock interface and dis- placement and compressive deforma- tion of the subglacial sequence, result- ing in gradual thickening downglacier and the formation of an upglacier ta- pering sediment wedge in the marginal zone. The formation of the wedge oc- curred during the last five days or so of the surge. During the last day of the surge, approximately, a moraine ridge developed on the distal end of the ridge as submarginal porewater pres- sure dropped and substrate-bedrock decoupling was established. This lead to increased friction at the substrate- bedrock interface and stress transfer up into the sequence, which commenced as brittle deformation in the final phase in the moraine ridge formation. Three excavated cross-sections show that ductile deformation was the dominat- ing style of deformation within the wedge and moraine. A sequential mod- el of subglacial and ice-marginal proc- esses operating during the surge illus- trates the stepwise formation of the marginal sediment wedge and the end moraine – a dual, inseparable marginal end product of the 1890 surge. Heimildir 1. Bennett, M.R. 2001. The morphology, structural evolution and signifi- cance of push moraines. Earth-Science Reviews 53. 197–236. 2. Benn, D.I. & Evans, D.J.A. 2010. Glaciers & Glaciation. Hodder Education, London. 802 bls. 3. Ehlers, J., Gibbard, P.L. & Hughes, P.D. 2011. Quaternary Glaciations – Extent and Chronology. A closer look. Developments in Quaternary Sciences 15. 2–1108. 4. Stokes, C.R. & Clark, C.D. 2001. Palaeo-ice streams. Quaternary Science Reviews 20. 1437–1457. 5. Croot, D.G. 1987. Glacio-tectonic structures: a mesoscale model for thin-skinned thrust sheets. Journal of Structural Geology 9. 797–808. 6. Boulton, G.S., van der Meer, J.J.M., Beets, D.J., Hart, J. & Ruegg, G.H.J. 1999. The sedimentary and structural evolution of a recent push moraine complex: Holmstrømbreen, Spitsbergen. Quaternary Science Reviews 18. 339–371. 7. Bennett, M.R., Huddart, D., Waller, R.I., Cassidy, N., Tomio, A., Zukowskyj, P., Midgley, N.G., Cook, S.J., Gonzalez, S. & Glasser, N.F. 2004. Sedimen- tary and tectonic architecture of a large push moraine: a case study from Hagafellsjökull-Eystri, Iceland. Sedimentary Geology 172. 269–292. 8. Ívar Örn Benediktsson 2010. End moraines and ice-marginal processes of surge-type glaciers – Brúarjökull and Eyjabakkajökull, Iceland. Doktorsritgerð. Jarðvísindadeild, Háskóli Íslands, 26 bls. + 4 viðaukar. 9. Ívar Örn Benediktsson, Möller, P., Ólafur Ingólfsson, van der Meer, J.J.M., Kjær, K.H. & Krüger, J. 2008. Instantaneous end moraine and sediment wedge formation during the 1890 glacier surge of Brúarjökull, Iceland. Quaternary Science Reviews 27. 209–234. 10. Ívar Örn Benediktsson, Ólafur Ingólfsson, Schomacker, A. & Kjær, K.H. 2009. Formation of submarginal and proglacial end moraines: implica- tions of ice-flow mechanism during the 1963–64 surge of Brúarjökull, Iceland. Boreas 38. 440–457. 11. Ívar Örn Benediktsson, Schomacker, A., Lokrantz, H. & Ólafur Ingólfsson 2010. The 1890 surge end moraine at Eyjabakkajökull, Iceland: a re- assessment of a classic glaciotectonic locality. Quaternary Science Reviews 29. 484–506. 12. Helgi Björnsson, Finnur Pálsson, Magnús Tumi Guðmundsson & Hreinn Haraldsson 1998. Mass balance of western and northern Vatnajökull, Iceland, 1991–1995. Jökull 45. 35–38. 13. Kjær, K.H., Larsen, E., van der Meer, J.J.M., Ólafur Ingólfsson, Krüger, J., Ívar Örn Benediktsson, Knudsen, C.G. & Schomacker, A. 2006. Sub- glacial decoupling at the sediment/bedrock interface: a new mecha- nism for rapid flowing ice. Quaternary Science Reviews 25. 2704–2712. 14. Helgi Björnsson, Finnur Pálsson & Oddur Sigurðsson 2003. Surges of glaciers in Iceland: Annals of Glaciology 36. 82–90. 15. Schomacker, A., Krüger, J. & Kjær, K.H. 2006. Ice-cored drumlins at the surge-type glacier Brúarjökull, Iceland: a transitional-state landform. Journal of Quaternary Science 21. 85–93. 16. Schomacker, A. & Kjær, K.H. 2007. Origin and de-icing of multiple gen- erations of ice-cored moraines at Brúarjökull, Iceland. Boreas 36. 411–425. 17. Ívar Örn Benediktsson 2009. Rannsóknarverkefnið við Brúarjökul 2003–2005. Glettingur 50. 19. árg. 1. tbl. 13–19. 18. Ívar Örn Benediktsson 2010. Myndun og mótun lands við Brúarjökul. Glettingur 52. 20. árg. 2. tbl. 17–22. 19. Ravn, L. 2006. Interaktionen mellem klima og landskab-sediment-jordsy- stemet i et periglacialt miljø foran Brúarjökull, Island. Meistararitgerð (cand.scient.), Københavns Universitet. 57 bls. 20. Krüger, J. & Kjær, K.H. 1999. A data chart for field description and genetic interpretation of glacial diamicts and associated sediments – with examples from Greenland, Iceland, and Denmark. Boreas 28. 386–402. 21. Kjær, K.H., Korsgaard, N.J. & Schomacker, A. 2008. Impact of multiple glacier surges – a geomorphological map from Brúarjökull, East Iceland. Journal of Maps 2008. 5–20. 22. Ívar Örn Benediktsson & Möller, P. 2011. Glaciotectonics indicate south- erly ice-flow direction on Taymyr. Geological Society of America Annual Meeting and Exposition, 9.–12. október 2011, Minneapolis, Bandaríkjunum. Ágrip. 23. van der Meer, J.J.M., Kjær, K.H., Krüger, J., Rabassa, J. & Kilfeather, A.A. 2009. Under pressure: Clastic dykes in glacial settings. Quaternary Science Reviews 28. 708–720. 24. Eygló Ólafsdóttir 2007. Myndun og þróun krákustígsása við Eyjabakka- jökul. Meistararitgerð, jarðvísindadeild, Háskóli Íslands. 80 bls. Um höfundinn Ívar Örn Benediktsson (f. 1978 ) lauk BS-prófi í náttúru- landfræði frá Háskóla Íslands 2003, meistaraprófi í sömu grein frá Kaupmannahafnarháskóla 2005 og doktorsprófi í jarðfræði frá Háskóla Íslands 2010. Hann hefur starfað sem nýdoktor á Jarðvísindastofnun Háskólans frá 2010 og sinnt stundakennslu í jarðfræði við HÍ frá 2006. Hann starfar sem lektor við Háskólann í Lundi frá 2012. Póst- og netfang höfundar/Author’s address Ívar Örn Benediktsson Jarðvísindastofnun Háskólans Öskju, Sturlugötu 7 IS-101 Reykjavík iob2@hi.is
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.