Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2012, Síða 47

Náttúrufræðingurinn - 2012, Síða 47
47 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags SUMMARY Formation of the Hraukar 1890 surge end moraine in Kringils- árrani, Brúarjökull, Iceland This paper describes the formation of Hraukar – a prominent end moraine in Kringilsárrani, east Iceland, formed dur- ing the 1890 glacier surge of Brúarjökull, a northern outlet of the Vatnajökull ice cap. The sediment distribution proximal to the moraine is investigated, along with the morphology, sedimentology, and tectonic architecture of the 1890 mo- raine in order to increase current under- standing on the interplay between a fast-flowing ice and its forefield. During the 1890 surge of Brúarjökull, high porewater pressure developed in the fine-grained subglacial sediment sequence. This caused decoupling at the substrate-bedrock interface and dis- placement and compressive deforma- tion of the subglacial sequence, result- ing in gradual thickening downglacier and the formation of an upglacier ta- pering sediment wedge in the marginal zone. The formation of the wedge oc- curred during the last five days or so of the surge. During the last day of the surge, approximately, a moraine ridge developed on the distal end of the ridge as submarginal porewater pres- sure dropped and substrate-bedrock decoupling was established. This lead to increased friction at the substrate- bedrock interface and stress transfer up into the sequence, which commenced as brittle deformation in the final phase in the moraine ridge formation. Three excavated cross-sections show that ductile deformation was the dominat- ing style of deformation within the wedge and moraine. A sequential mod- el of subglacial and ice-marginal proc- esses operating during the surge illus- trates the stepwise formation of the marginal sediment wedge and the end moraine – a dual, inseparable marginal end product of the 1890 surge. Heimildir 1. Bennett, M.R. 2001. The morphology, structural evolution and signifi- cance of push moraines. Earth-Science Reviews 53. 197–236. 2. Benn, D.I. & Evans, D.J.A. 2010. Glaciers & Glaciation. Hodder Education, London. 802 bls. 3. Ehlers, J., Gibbard, P.L. & Hughes, P.D. 2011. Quaternary Glaciations – Extent and Chronology. A closer look. Developments in Quaternary Sciences 15. 2–1108. 4. Stokes, C.R. & Clark, C.D. 2001. Palaeo-ice streams. Quaternary Science Reviews 20. 1437–1457. 5. Croot, D.G. 1987. Glacio-tectonic structures: a mesoscale model for thin-skinned thrust sheets. Journal of Structural Geology 9. 797–808. 6. Boulton, G.S., van der Meer, J.J.M., Beets, D.J., Hart, J. & Ruegg, G.H.J. 1999. The sedimentary and structural evolution of a recent push moraine complex: Holmstrømbreen, Spitsbergen. Quaternary Science Reviews 18. 339–371. 7. Bennett, M.R., Huddart, D., Waller, R.I., Cassidy, N., Tomio, A., Zukowskyj, P., Midgley, N.G., Cook, S.J., Gonzalez, S. & Glasser, N.F. 2004. Sedimen- tary and tectonic architecture of a large push moraine: a case study from Hagafellsjökull-Eystri, Iceland. Sedimentary Geology 172. 269–292. 8. Ívar Örn Benediktsson 2010. End moraines and ice-marginal processes of surge-type glaciers – Brúarjökull and Eyjabakkajökull, Iceland. Doktorsritgerð. Jarðvísindadeild, Háskóli Íslands, 26 bls. + 4 viðaukar. 9. Ívar Örn Benediktsson, Möller, P., Ólafur Ingólfsson, van der Meer, J.J.M., Kjær, K.H. & Krüger, J. 2008. Instantaneous end moraine and sediment wedge formation during the 1890 glacier surge of Brúarjökull, Iceland. Quaternary Science Reviews 27. 209–234. 10. Ívar Örn Benediktsson, Ólafur Ingólfsson, Schomacker, A. & Kjær, K.H. 2009. Formation of submarginal and proglacial end moraines: implica- tions of ice-flow mechanism during the 1963–64 surge of Brúarjökull, Iceland. Boreas 38. 440–457. 11. Ívar Örn Benediktsson, Schomacker, A., Lokrantz, H. & Ólafur Ingólfsson 2010. The 1890 surge end moraine at Eyjabakkajökull, Iceland: a re- assessment of a classic glaciotectonic locality. Quaternary Science Reviews 29. 484–506. 12. Helgi Björnsson, Finnur Pálsson, Magnús Tumi Guðmundsson & Hreinn Haraldsson 1998. Mass balance of western and northern Vatnajökull, Iceland, 1991–1995. Jökull 45. 35–38. 13. Kjær, K.H., Larsen, E., van der Meer, J.J.M., Ólafur Ingólfsson, Krüger, J., Ívar Örn Benediktsson, Knudsen, C.G. & Schomacker, A. 2006. Sub- glacial decoupling at the sediment/bedrock interface: a new mecha- nism for rapid flowing ice. Quaternary Science Reviews 25. 2704–2712. 14. Helgi Björnsson, Finnur Pálsson & Oddur Sigurðsson 2003. Surges of glaciers in Iceland: Annals of Glaciology 36. 82–90. 15. Schomacker, A., Krüger, J. & Kjær, K.H. 2006. Ice-cored drumlins at the surge-type glacier Brúarjökull, Iceland: a transitional-state landform. Journal of Quaternary Science 21. 85–93. 16. Schomacker, A. & Kjær, K.H. 2007. Origin and de-icing of multiple gen- erations of ice-cored moraines at Brúarjökull, Iceland. Boreas 36. 411–425. 17. Ívar Örn Benediktsson 2009. Rannsóknarverkefnið við Brúarjökul 2003–2005. Glettingur 50. 19. árg. 1. tbl. 13–19. 18. Ívar Örn Benediktsson 2010. Myndun og mótun lands við Brúarjökul. Glettingur 52. 20. árg. 2. tbl. 17–22. 19. Ravn, L. 2006. Interaktionen mellem klima og landskab-sediment-jordsy- stemet i et periglacialt miljø foran Brúarjökull, Island. Meistararitgerð (cand.scient.), Københavns Universitet. 57 bls. 20. Krüger, J. & Kjær, K.H. 1999. A data chart for field description and genetic interpretation of glacial diamicts and associated sediments – with examples from Greenland, Iceland, and Denmark. Boreas 28. 386–402. 21. Kjær, K.H., Korsgaard, N.J. & Schomacker, A. 2008. Impact of multiple glacier surges – a geomorphological map from Brúarjökull, East Iceland. Journal of Maps 2008. 5–20. 22. Ívar Örn Benediktsson & Möller, P. 2011. Glaciotectonics indicate south- erly ice-flow direction on Taymyr. Geological Society of America Annual Meeting and Exposition, 9.–12. október 2011, Minneapolis, Bandaríkjunum. Ágrip. 23. van der Meer, J.J.M., Kjær, K.H., Krüger, J., Rabassa, J. & Kilfeather, A.A. 2009. Under pressure: Clastic dykes in glacial settings. Quaternary Science Reviews 28. 708–720. 24. Eygló Ólafsdóttir 2007. Myndun og þróun krákustígsása við Eyjabakka- jökul. Meistararitgerð, jarðvísindadeild, Háskóli Íslands. 80 bls. Um höfundinn Ívar Örn Benediktsson (f. 1978 ) lauk BS-prófi í náttúru- landfræði frá Háskóla Íslands 2003, meistaraprófi í sömu grein frá Kaupmannahafnarháskóla 2005 og doktorsprófi í jarðfræði frá Háskóla Íslands 2010. Hann hefur starfað sem nýdoktor á Jarðvísindastofnun Háskólans frá 2010 og sinnt stundakennslu í jarðfræði við HÍ frá 2006. Hann starfar sem lektor við Háskólann í Lundi frá 2012. Póst- og netfang höfundar/Author’s address Ívar Örn Benediktsson Jarðvísindastofnun Háskólans Öskju, Sturlugötu 7 IS-101 Reykjavík iob2@hi.is
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.