Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2012, Síða 24

Náttúrufræðingurinn - 2012, Síða 24
Náttúrufræðingurinn 24 Summary Fossils and sediments in Iceland The paper presents an overview of fos- sils and sedimentary horizons in the Icelandic succession of volcanic rocks. The geological history of Iceland is char- acterized by volcanic processes includ- ing eruptions of lava and tephra. It is generally assumed that all rocks above the present sea level in Iceland have been formed after Iceland became a sep- arate island in the North Atlantic follow- ing the extinction of the Aegir Ridge and initiation of rifting volcanism along the currently active Kolbeinsey and Reykja- nes Ridges at c. 27 Ma. Studies of lava sequences in Iceland have revealed that a given site in a zone of accumulation may be expected to receive a lava flow every 5–10 thousand years. This pro- vides ample time for the development of vegetation and soil, as well as deposi- tion of sediments in basins associated with tectonic rifting or denudation. Numerous horizons of plant fossils pre- served as leaf impressions in reddish sediments interpreted as soils or as both microfossils and macrofossils in more local lacustrine deposits. Locally, the ter- tiary plant remains occur as lignite seams, containing tree trunks and branches, including the genera Pinus, Sequoia, and Glyptostrobus, but decidu- ous genera are also preserved. In many cases, the lava flows have overrun for- ests, and molds and casts of trees have been preserved in the lavas. One of the oldest plant horizons in Iceland at Selárdalur and Botn in Vestfirðir dates from c. 15 Ma and contains evidence of a warm-temperate climate with a mixed coniferous and deciduous forest. Successively younger plant horizons to- wards the presently active volcanic zones show changes in the plant assem- blages reflecting a cooling trend from warm-temperate to temperate climate. The affinity of the flora is distinctly North-American before 10 Ma with an- nual mean air temperature close to 15°C. Late Miocene cooling is evidenced, be- coming severe towards the end of the Pliocene with the first regional glacia- tion of Iceland at 2.5–2.6 Ma. The Quaternary fossil flora in Iceland has mainly been preserved in interglacial lake deposits, e.g. in Bakkabrúnir, Víðidalur, North Iceland (about 2 Ma), in Stöð, Snæfellsnes, West Iceland (about 2 Ma), and in Svínafell, South Iceland (about 0.7 Ma). The most common tree genera are Betula, Salix, and Alnus. Terrestrial animal fossils are rare in Icelandic sediments, but include sponges, insects and freshwater molluscs. The only known terrestrial mammal find is from Vopnafjörður, Northeast Iceland, where bones of a young deer have been found (3–3.5 Ma). Interglacial deposits in Elliðavogur contain fresh water crusta- ceans and insects. These deposits also have preserved bird footprints. Polar beer teeth have been found in Lateglacial deposits in North Iceland, and eiderduck bones from the Lateglacial have been found in Melabakkar, West Iceland. The marine Pliocene and Quaternary deposits on Tjörnes, North Iceland, con- tain a wealth of marine fossils. Mollusc assemblages form the basis of biostrati- graphic zonation of the Tjörnes beds. The lowest biozone, the Tapes Zone, con- tains extinct species, and the fauna as well as oxygen isotope data indicates sea temperature about or above 15°C. The second biozone (Mactra Zone) indicates temperature fluctuations, falling to 7–8°C towards the top, but the uppermost, Serripes Zone, shows a general cooling trend down to about 12°C towards the top. A dramatic increase of Pacific mol- luscs is observed at the base of the Serripes Zone, coeval with oceanographic changes in the Pacific and the closing of the Panama isthmus. The Pliocene de- posits also contain marine microfossils, such as ostracods and foraminifera, as well as dinoflagellates and pollen. Terrestrial lignite horizons in the se- quence contain plant fossils. Quaternary interglacial and deglacial deposits on Tjörnes also contain marine molluscs and foraminifera showing environmen- tal changes consistent with the lithologi- cal evidence of glacial-interglacial cyclic- ity. Other Tertiary and early Quaternary localities containing marine fossils in Iceland include Mýrdalur in South Iceland and Snæfellsnes, West Iceland. Lateglacial and Holocene fossilifer- ous sediments in Iceland are abundant and generally associated with sea-level changes due to isostatic adjustments to ice cover and eustatic changes due to variable terrestrial ice volumes. In addi- tion to traditional lateglacial and early Holocene localities, increasing effort has been directed to the study of lake deposits and shelf sediments, applying tephrochronology to the dating of high resolution climate archives. Microfossils such as diatoms, chironomids, coccol- iths, dinoflagellates and foraminifera play an important part of these recent and ongoing studies. Heimildir 1. Sigurður Steinþórsson 1981. Ísland og flekakenningin. Bls. 29–63 í: Náttúra Íslands 2. útg. (ritstj. Sigurður Þórarinsson). Almenna bóka- félagið, Reykjavík. 2. Kristján Sæmundsson 1979. Outline of the geology of Iceland. Jökull 29. 7–28. 3. Roaldset, E. 1983. Tertiary (Miocene-Pliocene) interbasalt sediments, NW- and W-Iceland. Jökull 33. 39–56. 4. Leifur A. Símonarson 1981. Íslenskir steingervingar. Bls. 157–173 í: Náttúra Íslands 2. útg. (ritstj. Sigurður Þórarinsson). Almenna bóka- félagið, Reykjavík. 5. Denk, T., Friðgeir Grímsson, Zetter, R. & Leifur A. Símonarson 2011. Late Cainozoic floras of Iceland. Topics in Geobiology 35. Springer, Heidel- berg, London, New York. 854 bls. 6. Leifur A. Símonarson, Friedrich, W.L. & Páll Imsland. 1975. Hraun- afsteypur af trjám í íslenskum tertíerlögum. Náttúrufræðingurinn 44. 140–149. 7. Magnús Á. Sigurgeirsson & Sveinn P. Jakobsson 1997. Trjábolaafsteypur í Skriðnafellsnúpi á Barðaströnd. Náttúrufræðingurinn 67. 33–43. 8. Guðmundur G. Bárðarson 1918. Um surtarbrand. Andvari 43. 1–71. 9. Eggert Ólafsson 1772. Vice-Lavmand Eggert Olafsens og Land-Physici Biarne Povelsens Reise igiennem Island, foranstaltet af Videnskabernes Sælskab i Kiøbenhavn 1–2. Videnskabernes Sælskab, Sorø. 1126 bls. 10. Friedrich, W.L. 1966. Zur Geologie von Brjánslaekur (Nordwest-Island) unter besonderer Berücksichtigung der fossilen Flora. Sonderveröffent- lichungen des Geologischen Institutes der Universität Köln 10. 1–10. 11. Friðgeir Grímsson & Leifur A. Símonarson 2006. Beyki úr íslenskum setlögum. Náttúrufræðingurinn 74. 81–102. 12. Friðgeir Grímsson, Denk, T. & Leifur A. Símonarson 2007. Middle Miocene floras of Iceland – the early colonization of an island? Review of Palaeobotany and Palynology 144. 181–219. 13. Akhmetiev, M.A., Bratseva, G.M., Giterman, R.E., Golubeva, L.V. & Moiseyeva, A.I. 1978. Stratigrafiya i flora pozdnego Kainozoia Islandii [Late Cenozoic stratigraphy and flora of Iceland]. Trudy Geolog- icheskogo Instituta, Academiya Nauk SSSR 316. 1–188 (á rússnesku).
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.