Náttúrufræðingurinn - 2012, Page 128

Náttúrufræðingurinn
128
Æfingaferðin yfir
Vatnajökul
Ferðin á Vatnajökul var fyrst og
fremst æfingaferð eins og áður sagði.
Sannreyna skyldi hvernig leiðangur
með stóra lest klyfjahesta yfir tor-
leiði og jökul gengi. En einnig var
gert ráð fyrir tíma til vísindalegra
athugana. Heimildirnar um þennan
leiðangur eru einkum tvær. Þær
eru ferðasaga Vigfúsar, Um þvert
Grænland 1912–1913,1 og grein sem
J.P. Koch skrifaði strax eftir ferðina,
hugsanlega um borð í skipinu sem
flutti þá til Grænlands, og birt var
í Petermanns Geographische Mit-
teilungen í október 1912 undir nafn-
inu Die Reise durch Island 1912.2 En
einnig segir frá Vatnajökulsferðinni
í hinni miklu ritgerð um leiðang-
urinn í heild sem Koch og Wegener
birtu í Meddelser om Grønland
1930.4 Koch skrifaði ferðasögu leið-
angursins strax eftir heimkomuna
frá Grænlandi undir titlinum Gen-
nem den hvide Ørken (Yfir auðnina
hvítu)3 en þar getur hann ekki um
Vatnajökulsförina. Wegener sneri
henni á þýsku 1919 undir titlinum
Durch die weiße Wüste.10 Bókin kom
út í íslenskri þýðingu Jóns Eyþórs-
sonar veðurfræðings 1948 undir
nafninu Yfir hájökul Grænlands með
íslenzka hesta.11
Það var bjart yfir Akureyri þann
14. júní 1912, daginn sem lagt skyldi
upp í leiðangurinn á Vatnajökul.
Morgunninn rann upp hlýr og skær,
eins og sumarmorgunn við Eyja-
fjörð getur fegurstur orðið. Leiðang-
ursmenn komu allir saman til morg-
unverðar á Hótel Akureyri, en 27
hestar stóðu óþolinmóðir í portinu
við húsið. Auk þeirra fjögurra sem
ætluðu til Grænlands voru tveir
Íslendingar með í för, þeir Sigurður
Símonarson, umboðsmaður Kochs
frá Reykjavík, og Sigurður Sum-
arliðason frá Bitrugerði í Eyjafirði,
en hann hafði selt nokkur hross til
leiðangursins.
Eftir staðgóðan morgunverð létu
ferðalangarnir ferja sig yfir Eyja-
fjarðará, sem var í hroðavexti, riðu
síðan yfir Vaðlaheiði og gistu um
kvöldið í tjöldum hjá Ljósavatni.
Næsta dag, sem var sunnudagur,
var mannaferð mikil í héraðinu, því
blót skyldi halda til sumarfagnaðar
að Ljósavatni. Wegener og föru-
nautar hans héldu hins vegar á móti
umferðinni upp Bárðardal og komu
að efsta bæ, Svartárkoti, um mið-
nætti. Þar var keypt hey fyrir hest-
ana og það bundið í bagga.
Daginn eftir lagði klyfjuð lestin á
Ódáðahraun. Nýr maður hafði nú
bæst í för, Jón bóndi Þorkelsson frá
Jarlsstöðum í Bárðardal. Þótt hann
væri maður roskinn og kominn á
áttræðisaldur var engan kunnugri
né betri leiðsögumann að fá um
norðuröræfi Íslands. Hann hafði
verið fylgdarmaður Þorvalds Thor-
oddsens um Ódáðahraun. Koch
talar um hann eins og heimsþekktan
ferðagarp í grein sinni. Jón fór fyrir
lestinni en í hvert sinn sem stansað
var lét hann fjúka í kviðlingum og
orti aldrei um annað en kvenfólk,
2. mynd. Leið Kochs og félaga frá Akureyri, um Bárðardal, Ódáðahraun og Vatnajökul. Gististaðir eru sýndir með punktum á leiðinni.