Náttúrufræðingurinn - 2012, Side 133

133
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
hættu staddur?”17, og er sú frásögn
sem hér fer á eftir um margt byggð
á honum. Það nýnæmi var í leið-
angrinum að þar voru tveir mót-
orsleðar, þeir fyrstu sem reynt var
að nota á heimskautasvæðum. Ætl-
unin var að flytja allan farangurinn,
sem var geysimikill, á hestum upp
skriðjökulinn upp í um 1.000 m hæð,
en þar voru aðalbúðir leiðangursins
reistar. Jafnframt skyldi komið upp
mannaðri athugunarstöð í Eismitte
á hájöklinum, í um 400 km fjarlægð.
Þar átti að treysta á mótorsleðana.
Verkefni Vigfúsar og félaga hans
var að sjá um flutningana frá strönd-
inni, upp brattan og sundursprung-
inn skriðjökulinn og upp í aðal-
búðir. Mótorsleðana varð einnig að
draga þessa leið. Jón frá Laug lýsir
því svo:
„Í fyrstu vannst verkið sæmi-
lega, en er á leið spilltist jökull-
inn mjög og sprakk allur sundur,
svo að þeir voru daglega í hinni
mestu hættu staddir og alltaf
á nálum um að missa hesta
og farangur í sprungurnar. Þó
misstum við aðeins einn hest
alveg. Að lokum varð við ekkert
ráðið og var þá það ráð tekið að
ryðja braut upp eftir malarhrygg
þeim, er kom fram undan rönd
jökulsins og náði alveg upp á
brún og unnu að því verki um
30 Grænlendingar undir stjórn
Wegeners.“
Í byrjun ágúst var farið að nota
þennan veg. Jón og Guðmundur
höfðu 20 hesta undir klyfjum og
fóru eina ferð á dag. Oft var unnið
14 til 16 tíma á sólarhring. Vigfús
hélt til uppi á jöklinum og flutti far-
angur, einkum bensín, frá aðalstöð
og lengra inn á jökulinn á tveimur
hestasleðum. Það verk var þó allt
unnið fyrir gýg, eins og síðar kom
á daginn.
Hinsta för Wegeners
Meðan á þessu stóð var einnig
unnið að því að koma upp stöðinni
á Eismitte. Flutningarnir þangað
áttu einkum að verða á mótorsleð-
unum, en það tók langan tíma að
gera þá klára. Á meðan beðið var
voru vistir og vísindatæki selflutt á
hundasleðum inn á jökul og bráða-
birgðabúðir reistar á Eismitte. Þar
voru vísindamennirnir Johannes
Georgi og Ernst Sorge skildir eftir
svo rannsóknir gætu hafist. En loks
þegar sleðarnir voru tilbúnir reynd-
ust þessi farartæki, sem allir höfðu
borið svo mikið traust til, afar illa.
Þeir áttu að geta farið allt að 100
km/klst. en komust þó aldrei meira
en 25 km/klst., oftast miklu hægar.
Þeir áttu að geta borið tonn en
reyndust ekki geta flutt nema bens-
ínið sem þeir eyddu svo langa leið
sem var til Eismitte. Þá var það ráð
tekið að koma upp birgðastöðvum
inni á jökli, en í því brasi biluðu
báðir sleðarnir svo áhafnir þeirra
urðu að ganga frá þeim og náðu við
illan leik heim. „Þannig urðu mót-
orsleðarnir, sem gert var ráð fyrir
að yrðu heill og hamingja leiðang-
ursins, þvert á móti hans mesta böl“,
skrifar Jón frá Laug. Það var komið
fram í miðjan september og tekið að
syrta í álinn, og Jón heldur áfram:
„Þegar hér er komið sögu eru
ástæður því þessar: Tveir menn,
þeir Dr. Georgi og Dr. Sorge,
eru staddir uppi á jökli, 400 km
frá aðalstöðinni, húslausir, með
ónógan forða af vistum og elds-
neyti og engin loftskeytatæki.
Mótorsleðarnir báðir bilaðir og
orðið svo áliðið að tvísýnt er
um, að komist verði til þeirra á
hundasleðum. Grænlendingar
telja vandséð hvað hundar þoli
úr því að frostið sé komið niður
fyrir 40 gráður. Nú var aðeins um
tvennt að gera: annað hvort að
láta þá félaga eiga sig uppi á jökl-
inum eða fara til móts við þá á
hundasleðum. Að láta þá eiga sig
hjálparlausa, gat ekki komið til
mála, þar sem annar eins maður
og prófessor Wegener átti hlut
að máli. Hann hlaut að taka síð-
ari kostinn, jafnvel þó engin von
hefði verið um að bjarga þeim.
Ég get ekki stillt mig um að minn-
ast nokkru nánar á próf. Wegener
í þessu sambandi, því ég hygg,
að leitun sé að öðrum eins dreng
eða meira valmenni en hann er.
Hefi ég aldrei unnið hjá öðrum
eins yfirmanni. Hann var í öllu
vakandi yfir velferð okkar sam-
verkamanna sinna.“
Þannig hljóðar lýsing Jóns frá
Laug á Wegener. Og í samræmi við
umhyggjusemina sem hann lýsir
hélt Wegener sjálfur af stað í hinn tví-
sýna björgunarleiðangur inn á jökul-
inn, við fimmtánda mann og hunda,
hinn 23. september 1930. Þeir hugð-
ust ná til Eismitte á 20 dögum.
Íslendingarnir héldu störfum sínum
áfram, en þann 4. október luku þeir
flutningunum. Strax morguninn eftir
lögðu Vigfús og Jón af stað til Íslands
en Guðmundur varð eftir. Þeim
félögum leið þó ekki vel, vitandi af
Wegener og mönnum hans inni á
reginjökli, og fljótlega bárust þeim
fréttir af því að ferðin gengi afar illa.
Gert hafði grenjandi stórhríð á þá
svo þeir sátu veðurtepptir dögum
saman. Wegener sá fram á að vistir
myndu fljótt ganga til þurrðar og
sendi því níu Grænlendinga til baka.
Hálfum mánuði síðar, þegar þeir
Vigfús voru komnir langt suður með
Grænlandsströndum, bárust aftur
slæmar fréttir með þremur björgunar-
mönnum sem Wegener neyddist til
að senda heim. Þá voru þeir enn
ekki komnir hálfa leið að Eismitte.
En áfram brutust þeir þrír á þremur
sleðum, Þjóðverjarnir Wegener og
Fritz Löve og Grænlendingurinn
Rasmus Villumsen.
Vigfús og Jón héldu einnig áfram
sinni för og þann 21. desember stigu
þeir á land í Reykjavík og náðu að
halda jól með sínu fólki. Það skyggði

8. mynd. Vigfús Sigurðsson, Guðmundur
Gíslason og Jón frá Laug, félagar Wegeners
í Grænlandsleiðangrinum örlagaríka.
Mynd úr Alþýðublaðinu 21. janúar 1931.17