Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Blaðsíða 34

GRÓÐURFARSBREYTINGAR Á ÍSLANDI VIÐ LANDNÁM 33
Jörðin var, og er, með þeim stærri á Eyjafjallasvæðinu og þá bendir
nafn hennar til að þar hafi áður vaxið stæðilegur skógur. Möguleikar
til að útbúa setlögum gjóskutímatal eru líka nokkuð góðir en alls var
hægt að rekja fjögur gjóskulög til uppruna og tengja við aldur. Engar
fornvistfræðirannsóknir höfðu farið fram við Stóru-Mörk þegar ritgerðin
var skrifuð en síðar hefur verið fjallað um kolagrafir, sem fundist hafa á
svæðinu, aldur þeirra og túlkun á skógnytjum á miðöldum (Church o.f l.
2007). Þá hafa verið gerðar rannsóknir á Eyjafjallasvæðinu sem snúa að
breytingum á rofi jarðvegs og hröðun setsöfnunar í tengslum við áhrif
mannvistar (Dugmore og Buckland 1991; Dugmore og Erskine 1994;
Dugmore o.f l. 2006; Mairs o.f l. 2006).
Reykholtsdalur
Reykholtsdalur í Borgarfirði teygir sig inn í landið til austurs. Hann er
um 20 km langur og skiptist áður í tvo hreppa, Reykholtsdalshrepp og
Hálsasveit. Niður dalinn rennur Reykjadalsá og hlykkjast mjög í neðri
hluta dalsins. Sú tilgáta hefur komið fram að aðgengi að skóglausu eða
-litlu votlendi hafi verið afar mikilvægt þeim sem fyrstir námu land, meðan
skógar þöktu að mestu þurrari hluta láglendisins og að f latt votlendið
meðfram Reykjadalsá hafi einmitt verið ein helsta forsenda þess að þar
varð höfðingjasetur (Orri Vésteinsson 1998).
Kirkja var reist í Reykholti um árið 1000 og var staðurinn ein mesta
valdamiðstöð landsins á miðöldum (Guðrún Sveinbjarnardóttir 2007).
Þar bjó Snorri Sturluson (1178-1241) nær samfellt frá 1206-1241. Þó
svo Reykholtsjörðin sé fremur landlítil var að líkindum stundaður
umfangsmikill búskapur þar og hefur sú tilgáta verið sett fram að
höfðinglegum lífsstíl hafi verið haldið uppi með umfangsmikilli nýtingu
selja- og beitilanda sem Reykholt átti í Kjarardal, Faxadal á Hælsheiði og
hugsanlega í Geitlandi (Guðrún Sveinbjarnardóttir 2008). Erfitt hefur
reynst að meta dýrleika Reykholtsjarðarinnar eins og samantekt Benedikts
Eyþórssonar (2008) sýnir, þar sem tölur á bilinu 20-120 hundruð hafa
verið settar fram. Niðurstaða hans er að þegar annmarkar jarðarinnar eru
teknir með í reikninginn, svo sem landþrengsli og takmörkuð hlunnindi,
þá sé mat á bilinu 30-40 hundruð ekki fjarri lagi. Það er talsvert undir
mati á f lestum öðrum jörðum þar sem rekin voru stórbú. Þær voru jafnan
metnar á 60 hundruð eða meira.
Reykholtsdalur er fyrst og fremst áhugaverður staður til fornvist-