Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Page 67

66 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Heimildir greina reyndar frá nokkrum borgum á Reykjanesi sem voru
reistar á 19. öld33 en um þetta verður auðvitað ekkert alhæft. Í Kjós er
fornleifaskráningu ekki lokið en þar virðast borgir þó fremur fátíðar og
þær þekkjast ekki í Leirár- og Melasveit. Lítil fornleifaskráning hefur
verið gerð í Rangárvallasýslum, Skaftafellssýslum og raunar á Austurlandi
öllu og því fátt vitað um útbreiðsluna þar. Í Mývatnssveit eru hringlaga
fjárborgir ekki þekktar en þó er þekkt að litlir gígar séu kallaðir „borgir“,
hlaðið upp í skörð í þeim og þeir hafðir til aðhalds fyrir fé. Þeirra á meðal
eru Fjárborg34 í landi Skútustaða og Árnaborg í Álftagerði.35 Í sömu
sveit hefur reyndar verið skráð hringlaga rúst sem líkist fjárborg en hún
er sögð af rétt sem var í notkun allt til 1920.36 Aðeins er vitað um eina
hringlaga borgartóft í Eyjafjarðarsýslu, en fornleifaskráningu er lokið þar
og því er niðurstaðan nokkuð afgerandi. Hún heitir Vindheimaborg og
er myndarlega hlaðin úr f lötum hellum, um 8 m í þvermál, veggirnir enn
rúmlega mannhæðarháir. Ekkert er vitað um aldur borgarinnar, hvort hún
var notuð fyrir fé eða aðrar skepnur en hún sker sig mjög frá eyfirskum
minjum. Kannski hefur hleðslumaðurinn verið Sunnlendingur eða kynnst
fjárborgum syðra og ákveðið að kynna nýjungina fyrir Eyfirðingum. Lítið
hefur verið skráð á Vestfjörðum en þar er þó vitað um fjárborgir sem voru
kallaðar hlöð, eins og áður var greint frá.
Nokkur dæmi eru um að f járborgir hafi verið af lagðar þegar betri
hús komu til sögunnar. Stundum er þess beinlínis getið, t.d. var hætt
að nota f járborg á Úlf ljótsvatni árið 1887 þegar byggð voru fjárhús37
3. mynd. Ein þriggja fjárborga í landi Vogsósa í Selvogi. Ljósmynd: Birna Lárusdóttir.