Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Page 223

222 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
einnig verið tengd slavneskum uppruna nokkurra landnámsmanna
(Urbanzcyk 2002) (bls. 378).
Í framangreindri tilvitnun er umræðan dregin saman á einkar varfærinn
hátt án þess að það leiði til niðurstöðu, eins og títt er í rannsóknarskýrslum,
en þessi klausa er reyndar úr kaflanum Hofstaðir in the Settlement Period
(Hofstaðir á landnámsöld), þ.e. lokakaflanum, þar sem niðurstöður eru
dregnar saman.
Gildar ástæður lágu til þess að grafa Hofstaði upp á ný, en þar gróf Bruun
eftir ,hofi‘ 1908 og Olaf Olsen yfirfór þann uppgröft 1965 (kaflinn um
rannsóknarsöguna er prýðilegur); nefnilega þær að skoða bæinn frá víðara
sjónarhorni en því bókmenntalega eins og títt var og þótti benda til hofs.
Uppgröfturinn hefur heppnast vel að mörgu leyti. Miklu meira er vitað um
Hofstaði nú en fyrir uppgröftinn og sú túlkun að þar hafi verið hof er ekki lengur
talin raunhæf. Heildartímatal fyrstu búsetu á staðnum er að mestu orðið ljóst og
er afrakstur frábærrar fagmennsku í fornleifarannsókn á vettvangi sem unnin var
þrátt fyrir breytilegar aðstæður á tiltölulega löngum tíma.
Á margan hátt er uppbygging bókarinnar í anda sígildra rita um
fornleifauppgröft sveitabýlis frá forsögulegum tíma. Æskilegast hefði verið
að grafa upp öll bæjarhúsin en af ýmsum ástæðum reyndist það ógerlegt. Þess
í stað var vandað til uppgraftar einstakra húsa og sú vinna er studd góðum
umhverfisgreiningum. Minjum úr dýra- og jurtaríki, sem tengja saman
umhverfi og bæjarrúst, eru einnig gerð góð skil. Uppgröftur Bruuns gerði
rannsókninni á býlinu vitaskuld erfitt fyrir og við það bætist sú staðreynd
að þegar á 11. öld, á að giska 100 árum eftir að búseta hófst, umbreyttist
staðurinn í ,Hofstaðarústir‘. Rústirnar á býlinu eru ekki ýkja margar og
lítill vafi leikur á að lítið hafi verið lagt í upprunalegu bæjarhúsin því að
þau hafa ekki enst mjög lengi áður en talið var of dýrt að halda þeim við.
Vekur athygli að byggingar voru yfirgefnar í stað þess að endurbyggja þær
eða breyta þeim í hagnýtari mannvirki. Rústir eru ætíð til marks um einhvers
konar umbreytingar eða kreppu, þótt við þeim geti verið brugðist með nýju
framlagi. Viðhald, viðnám eða seigla og umskipti eru hins vegar merki um
viðvarandi stöðugleika og hugsanlega framþróun. Því er það markvert að
fyrsta öld búsetunnar skildi eftir rúst. Og það er ekki síður markvert að
næstu níu aldir hafi ekki skilið eftir sig nema eina rúst, bæjarhól, að hluta
til útjafnaðan, í stað þeirra níu sem búast hefði mátt við. Nú eru tvær nýjar
byggingar á bænum. Landamerki jarðarinnar hafa engu að síður verið óbreytt
í þúsund ár.
Fornleifafræðingunum varð fljótlega ljóst að túlkunin um hof væri að
öllum líkindum röng og að uppgröftur Bruuns hafði spillt flestum þeim