Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Blaðsíða 225

224 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
skiptir einungis út einu alltof sértæku orði, ,hof‘, fyrir annað orð af sama
tagi – án nokkurrar augljósrar ástæðu. Þvert á móti gætu fórnirnar, hausar
af nautgripum og sauðfé, gefið tilefni til að draga í efa einhliða hugmynd
(tilgátu) um veisluhöld. Og ritið grefur jafnvel enn frekar undan þeirri
hugmynd vegna skráningarinnar á vettvangi sem lýsir margvíslegum
afbrigðum af einingaruppgrefti (single context excavation). Útgáfa gagna um
slíkan uppgröft getur auðveldlega leitt til þess að lesandinn, sé hann ekki
hallur undir almennar túlkanir eins og ,veisluskáli‘, getur átt erfitt með að
komast á bak við lýsingar í bókinni í leit að öðrum túlkunarkostum.
Ef t.d. væri sett fram sú tilgáta að aðalhúsið á Hofstöðum, á fyrsta stigi,
sé venjulegt mið-skandinavískt hús, dæmigert aðalhús á býli, þá verður
nánast útilokað (nota bene af ritinu að dæma eru vettvangsskýrslurnar að
öllum líkindum prýðilegar), að yfirfara gögnin af þeirri nákvæmni sem þyrfti
til að unnt væri t.d. að gera nákvæmari uppdrátt af dreifingu gripa. Það er
einfaldlega engin leið að vita hvar tiltekin eining (context) er staðsett og litla
hjálp er að fá frá samhengi eininga eða einingahópum (context groups), sem
oft endurspegla hina almennu túlkun, t.d. hópur 3050 sem nær yfir allt sem
fannst í gólflögum sem varðveittust í miðgangi eða geil í aðalbyggingunni og
felur þannig nákvæm dreifingarmynstur.
Þetta gefur þó alls ekki tilefni til að falla frá þeirri tilgátu að umrædd
bygging sé í raun landnámsbær manns frá Mið-Skandinavíu sem hóf líf
sitt sem Íslendingur í sínum hefðbundna mið-skandinavíska járnaldarbæ.
Húsaskipan í slíkum bæ er sem hér segir: Forstofur eru hvor við sinn enda
hússins. Milli þeirra, þ.e.a.s. í miðhluta hússins, eru tvö herbergi: (1) stofa með
eld stæði í innri endanum og í hinum hlutanum (2) var fjós eða vinnusvæði. Í
hvorum skammenda eru einnig vistarverur (3 og 4). Þessir fjórir hlutar falla
sér lega vel að húsinu á Hofstöðum og útiloka ekki að það hafi verið notað
sem skáli, en þó einungis sá hluti byggingarinnar sem var híbýli fólks. Þessi
húsa gerð er þekkt í öðrum landnámsbæjum, t.d. að Mosfelli (sbr. Byock 2009,
bls. 167 og áfram með tilvitnunum, http://hig.divaportal.org/smash/record.
jsf?pid=diva2:224754). Húsið á Hofstöðum kann engu að síður að hafa nýst
eig anda sínum og íbúum sem skáli rétt eins og hvert annað hús sem gegnir
margvíslegum hlutverkum, en húsið er ekki lengur sérlegur ,veisluskáli‘.
Það eru alvarleg mistök að láta sér yfirsjást byggingarfræðileg tengsl
milli hins venjulega þúsund ára gamla mið-skandinavíska býlis og fyrstu
landnámsbæjanna. Dæmið um Mosfell er sérlega upplýsandi vegna sögu
bæjarins, stöðu hans og rúmgóðra vistarvera í samræmi við það, sem þó
rúmast innan hins hefðbundna byggingarfræðilega ramma. Hefðu bændurnir
á Mosfelli eða Hofstöðum viljað hafa sérstakan veisluskála hefðu þeir getað