Són - 01.01.2010, Síða 15

ÞRÓUN DRÓTTKVÆÐA OG VÍSUORÐHLUTA . . . 15
Í Velleklu eftir Einar skálaglamm sem var samtíða Agli á 10. öld eru
40 af 100 stökum vísuorðum3 með fyrri skothendingu í 3. atkvæða -
stöðu. Á tólftu öld orti Einar Skúlason kvæðið Geisla, langt og vel
varðveitt kvæði. Í því eru 15% af 264 stökum vísuorðum4 með fyrri
skothendingu í 3. atkvæðastöðu. Á 14. öld orti Einar Gilsson kvæði
um Guðmund góða. Í því eru aðeins 7% af 159 stökum vísuorðum
með fyrri skothendingu á þessum stað.
Þessi þróun hélt áfram næstu aldir. Árið 1597 voru Guðspjallavísur
Einars Sigurðssonar í Eydölum prentaðar á Hólum. Í þeim eru meira
en 400 stök vísuorð en aðeins tvö þeirra eru með fyrri skothendingu
í 3. stöðu. Langoftast er fyrri hendingin í 1. stöðu (sú síðari er jafnan
í 5. stöðu).
Í Töflu 1 er ofantalið tekið saman. Í töflunni koma fram venjuleg
tölfræðileg öryggisbil (95% líkur eru á að hlutföllin séu innan öryggis-
bils). Hægt er að reikna hlutföll með mikilli vissu í löngum kvæðum
en öryggisbilið verður mjög stórt ef reynt er að gera það fyrir ein-
stakar vísur eða kvæði með fáum vísuorðum. Samkvæmt töflunni er
ekki hægt að fullyrða að hlutfallið hafi verið annað í Geisla Einars
Skúlasonar en í drápu Einars Gilssonar þar sem viðkomandi öryggis-
bil skarast.
Samhliða þeirri þróun sem kemur fram í Töflu 1 minnkaði frjálsræði í
staðsetningu stuðla. Hlutfall vísorða með annaðhvort fyrri eða síðari
stuðli í 3. atkvæðastöðu jókst mikið á kostnað annarra gerða vísuorða.
3 Aðeins eru talin vísuorð sem hafa bæði stuðla og skothendingar. Nokkur álitamál
koma jafnan upp í talningu á 100 vísuorðum.
4 Vísuorð í stefjum eru aðeins talin einu sinni.
Tafla 1 Ÿ Hlutfall stakra vísuorða með innrími
í 3. atkvæðastöðu með 95% öryggisbilum
Hlutfall með
Hvenær skothendingu í 3. atkvæða-
Skáld Kvæði ort stöðu með 95% CI
Einar skálaglamm Vellekla 10. öld ~ 40% 30% – 50%
Einar Skúlason Geisli 12. öld ~ 15% 11% – 20%
Einar Gilsson Drápa um G.A. 14. öld ~ 7% 4% – 12%
Einar í Eydölum Guðspjallavísur 16. öld < 1% 0% – 2%