Són - 01.01.2010, Síða 17

ÞRÓUN DRÓTTKVÆÐA OG VÍSUORÐHLUTA . . . 17
3 Vísuorðhlutar
Kenning Hans Kuhn um braghvíld í hverju vísuorði hefur verið gagn -
rýnd fyrir að leiða til óeðlilegrar skiptingar setninga. Kuhn (1983:
133) svaraði slíkri gagnrýni með því að benda á að skipting kvæða í
vísuorð leiddi einnig til óeðlilegra setningaskila í mörgum kvæðum.
Kuhn tók dæmi um þetta úr eftirfarandi vísufjórðungi í Ragnarsdrápu
þar sem hægri hönd Þórs lendir á milli vísuorða:
Hamri fórsk í hœgri Bragi Boddason,
hÄnd, þás allra landa, Ragnarsdr. vísa 15. vo. 1–2
Kenningu Kuhns mætti einnig gagnrýna fyrir að skipta vísuorðum á
breytilegum stöðum í vísuorði en þar sem breytileiki í staðsetningu
rímeininga (hendinga og stuðla) er sérstakt einkenni dróttkvæða er
líklega ekki við öðru að búast.
Þó að skipting vísuorða gagnist ekki til að afmarka setningarhluta
eða tiltekinn fjölda atkvæða getur hún verið gagnleg að öðru leyti, til
dæmis við að draga fram einkenni dróttkvæðs háttar og til að sýna
breytingar á honum.
Í inngangi þessarar greinar var bent á að unnt væri að leiða milli -
regluna af tveimur tilgátum um skiptingu vísuorða. Kuhn taldi rétt að
skipta vísuorðum þannig að einn stuðull og ein skothending lenti
hvoru megin en annar möguleiki er að skipta þeim á milli skothend -
ingar og eftirfylgjandi stuðuls. Ef seinni vísuorðhlutinn er látinn hefj -
ast á þessum stuðli, líkist sá möguleiki skiptingu vísufjórðunga í
vísuorð vegna þess að sú skipting kemur jafnan á milli skothendingar
og ljóðstafs (þ.e. höfuðstafs). Þessi skipting afmarkar hrynhenduend -
ing ar í dróttkvæðum sem áður var lýst.
Í stað þess að segja að hrynhenduendingum hafi fjölgað með
tímanum í dróttkvæðum hætti má segja að notkun vísuorðhluta skila
framan við 3. atkvæðastöðu hafi aukist á kostnað slíkra skila annars
staðar. Þetta leiddi meðal annars til þess að skothendingum fækkaði
mikið í 3. atkvæðastöðu, samanber Töflu 1. Breytingin sem varð á
hlutfalli hrynhenduendinga er þó enn greinilegri, samanber að
engin skörun er á öryggisbilum í Töflu 2. (Þetta þýðir að munur er
á öllum kvæðum í Töflu 2 sem ólíklegt er að stafi af tölfræðilegum
breytileika.)