Són - 01.01.2010, Síða 18

ÞORGEIR SIGURÐSSON18
Í einstaka vísum, til dæmis í (2.4), eru hrynhenduendingar í öllum
stökum vísuorðum. Í slíkum vísum má segja að skil í vísuorðum hafi
sams konar einkenni og skil á milli stakra og jafnra vísuorða. Skilin
koma í báðum tilvikum á eftir hnígandi tvílið með skothendingu og
á undan ljóðstaf. Fastur fjöldi atkvæða er á undan báðum skilum.5
Annars vegar eru tvö atkvæði á undan fyrri skilum og hins vegar eru
fjögur á undan þeim næstu.
Erfitt er að yrkja heil kvæði þar sem öll erindi eru eins og (2.4),6 til
dæmis komast mörg þriggja atkvæða orð illa fyrir í stökum vísu -
orðum og þau yrði að setja í jöfnu vísuorðin (sjá orðin súðvirki og
víkingar í (2.4)). Þetta gæti skýrt, að minnsta kosti að hluta, þá til -
hneigingu sem Kristján Árnason (1991:144) hefur komið auga á, að
hrynjandi er oft önnur í jöfnum vísuorðum dróttkvæða en í stökum.
Kristján notaði vísu Sighvats sem dæmi um þetta; í stökum vísu -
orðum skiptast á ris og hnig en í jöfnum vísuorðum standa tvö ris
fremst.
Með tveimur atkvæðum til viðbótar í hrynhendunni áttu skáldin
auðveldara með að yrkja vísur með skilum á undan 3. atkvæðastöðu
(þ.e. með endingu í stökum vísuorðum eins og í hrynhendum hætti)
eins og tíðarandinn virðist hafa krafist eftir árið 1000.
Í Töflu 3 er sýnt hversu hlutfall hrynhenduendinga eða skila á
undan þriðja atkvæði jókst mikið í hefðbundnum dróttkvæðum hætti
um það leyti sem hrynhendan kom fram.
Elsta kvæði ort undir hrynhendum hætti, sem varðveist hefur, er
5 Ris og hnig geta verið klofin og tvö atkvæði gilda þá sem eitt, sbr. bitu og vas en í
(2.4). Sjá um klofningu Kristján Árnason (1991:126–129).
6 Kvæðið Rekstefja sýnir þó að það er hægt. Í því eru 35 erindi þar sem öll stök
vísuorð eru með skjálfhendum sem segja má að séu sérstök gerð vísuorða með
hrynhenduendingum.
Tafla 2 Ÿ Hlutfall stakra vísuorða með hrynhendu-
endingu með 95% öryggisbilum
Hvenær Hlutfall með hrynhendu-
Skáld Kvæði ort endingu ásamt 95% CI
Einar skálaglamm Vellekla 10. öld ~ 20% 13% – 29%
Einar Skúlason Geisli 12. öld ~ 53% 46% – 59%
Einar Gilsson Drápa um G.A. 14. öld ~ 84% 77% – 89%
Einar í Eydölum Guðspjallavísur 16. öld ~ 94% 92% – 96%