Són - 01.01.2010, Qupperneq 41

Haukur Þorgeirsson
Hlíðarenda-Edda
Þessi stutta grein er tileinkuð minningu Kjartans
Ottóssonar, með þökk fyrir heilræðin.
Handrit Snorra-Eddu hafa verið rannsökuð nákvæmar og gefin út af
meiri kostgæfni en flest önnur íslensk miðaldahandrit. Þannig eru til
í ljósprentuðum og stafréttum útgáfum Konungsbók Snorra-Eddu,
Trektarbók, Uppsalabók og Ormsbók. Eddubrotin sem oftast eru
nefnd A, B og C eru einnig til í vönduðum útgáfum. Samanlagt gefa
þessi handrit okkur býsna glögga hugmynd um texta Snorra-Eddu.
En eitt er það miðaldahandrit Eddu sem ekki hefur verið gefið út.
Það ber safnmarkið AM 756, 4to og Kristian Kålund tímasetti það
til 15. aldar.1 Kålund hafði reyndar tilhneigingu til að ofmeta aldur
hand rita frá þessum tíma svo að ef til vill er ekki loku fyrir það skotið
að það sé frá fyrri hluta 16. aldar.2 Árni Magnússon fékk megnið af
handritinu hjá Brynjólfi Þórðarsyni að Hlíðarenda í Fljótshlíð. Mikið
hefur týnst úr bókinni og þau 18 blöð sem eftir eru geyma aðeins
hluta af texta Gylfaginningar og Skáldskaparmála. Handritið mun
vera síðasta skinnhandrit Snorra-Eddu sem sigldi úr landi en Árni
Magnús son komst yfir það 1705.3
Ástæða þess að handritið hefur ekki verið gefið út er að fræðimenn
hafa talið það vera uppskrift á öðru varðveittu handriti, Ormsbók. Að
vísu hafa fræðimenn fyrri tíðar stundum verið of fljótir að afgreiða
hand rit sem gagnslaus eftirrit og annað síðan komið á daginn en í þessu
tilfelli held ég að lítið verði deilt um niðurstöðuna. Hlíðar endabók fylg -
ir Ormsbók í næstum öllum lesháttum sem eru ein kenn andi fyrir það
handrit, einnig þegar greinilegar villur og afbakanir eru í Ormsbók.
En það er vert að skoða sérstaklega kveðskapinn sem varðveittur
er í Snorra-Eddu. Í Skáldskaparmálum er talsvert vísað í forn kvæði
eftir nafngreind skáld, flest undir dróttkvæðum hætti. Í Gylfaginningu
1 Kålund 1894:178.
2 Kjartan benti mér á þetta. Sjá einnig Jón Helgason 1932:145.
3 Sverrir Tómasson 1996:6–9.