Peningamál - 01.09.2005, Blaðsíða 17

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
17
Raunstýrivextir miðað við liðna verðbólgu eru ívið hærri en hafa
lækkað nokkuð frá maímánuði. Sé miðað við nýja grunnverðbólguspá
Seðlabankans eru raunstýrivextir einnig um 5½%, hvort sem litið er
eitt eða tvö ár fram í tímann. Miðað við spá bankans með breytilegum
vöxtum og gengi eru raunstýrivextir bankans hins vegar nokkru lægri
eða 4,8% eitt ár fram í tímann og einungis 4,3% tvö ár fram í tímann.
Ef verðbólgumarkmið bankans væri talið fyllilega trúverðugt næstu
tvö árin væru raunstýrivextir í námunda við 7%.
Sé litið til væntinga markaðsaðila og heimila virðist á heildina litið
mega álykta að aðhald stýrivaxta Seðlabankans hafi aukist nokkuð frá
maímánuði. Hins vegar ber að hafa í huga að verðbólga hefur aukist
verulega undanfarna mánuði, sem kann að hafa haft neikvæð áhrif
á verðbólguvæntingar. Enn er nokkuð langt í að aðhaldsstigið verði
jafnmikið og í síðustu uppsveiflu.
Áhrif síðustu vaxtahækkunar greinilegri á óverðtryggðum útlána-
vöxtum bankanna en á vaxtarófi óverðtryggðra ríkisbréfa
Meðalvextir óverðtryggðra lána bankanna hækkuðu strax í júní sem
nam u.þ.b. stýrivaxtahækkun Seðlabankans í byrjun mánaðarins.
Í ágúst hafa þeir svo hækkað enn frekar eða um 0,2 prósentur.
Hugsan legt er að um aukið áhættuálag vegna væntrar verðbólgu sé
að ræða.
Eftir vaxtahækkun bankans í júní gætti áhrifa hennar einkum á
skemmri enda óverðtryggða vaxtarófsins. Ávöxt unar krafa ríkisbréfa
með tveggja og fimm ára líftíma hækkaði nokkuð, en lítilla sem engra
breytinga varð vart á bréfum með átta ára líftíma. Frá vaxtahækkun
bankans í júní hækkaði meðalávöxtun ríkisbréfa með tveggja ára
líftíma um 0,2 prósentur í tæplega 9,2% og á bréfum með fimm ára
líftíma hækkaði ávöxtunin einnig um 0,2 prósentur í 7,7%. Ávöxtun
bréfa með átta ára líftíma stóð hins vegar í stað við liðlega 7,5%. Því
virðist sem ekki hafi verið gert ráð fyrir jafnmikilli stýrivaxtahækkun á
skuldabréfamarkaði og raun varð á í byrjun júní (sjá umfjöllun í næsta
kafla). Hækkun ávöxtunarkröfu skuldabréfa með fimm ára líftíma má
túlka sem svo að fjárfestar hafi eftir hækkunina ekki gert ráð fyrir eins
hraðri lækkun vaxta og þeir gerðu ráð fyrir fyrr á árinu.
Fyrri hluta september lækkaði ávöxtunarkrafa ríkisbréfa með
líftíma til tveggja og fimm ára töluvert og stóð í 8,9% og 7,2% þann
16. september. Líklegt er að þessa lækkun megi að stórum hluta
rekja til erlendrar stöðutöku tengdrar skuldabréfaútgáfu erlendra
aðila í krónum (sjá umfjöllun á bls. 68). Þessi þróun hefur unnið gegn
viðleitni Seðlabankans til að hækka langtímavexti og þannig dregið
nokkuð úr aðhaldssemi peningastefnunnar.
Áframhaldandi vaxtahækkanir þegar verðlagðar í markaðsvöxtum
Hækkun stýrivaxta í júní sl. um 0,5 prósentur virðist hafa verið heldur
meiri en markaðsaðilar væntu miðað við fólgna framvirka vexti sem
metnir eru út frá vaxtaferli óverðtryggðra vaxta. Virðist markaðurinn
fremur hafa reiknað með að núverandi vaxtastigi yrði náð í tveimur
skrefum, því fyrra við útgáfu síðustu Peningamála og því seinna í lok
júní. Jafnframt var áframhaldandi hækkun stýrivaxta verðlögð inn í
vaxtaferilinn til hausts um 0,25-0,5 prósentur.
4
6
8
10
12
14
16
2003 2004 2005
%
Stýrivextir og óverðtryggðir
útlánsvextir bankanna
Mynd III-4
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Tölur 1., 11. og 21. hvers mánaðar
1. janúar 2003 - 11. september 2005
Stýrivextir
Meðalvextir á óverðtryggðum útlánum bankanna
Meðalkjörvextir á óverðtryggðum útlánum bankanna
5
6
7
8
9
10
2003 2004 2005
%
Stýrivextir
RIKB 07 0209
RIKB 10 0317
RIKB 13 0517
Stýrivextir og ávöxtunarkrafa ríkisbréfa
Mynd III-5
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Daglegar tölur 1. janúar 2003 - 19. september 2005
4
5
6
7
8
9
10
11
2003 2004 2005
Mynd III-3
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Daglegar tölur 19. september 2002 - 19. september 2005
Stýrivextir og aðrir skammtímamarkaðsvextir
Þriggja mánaða ríkisvíxlar
Þriggja mánaða vextir á millibankamarkaði (REIBOR)
Stýrivextir
%