Peningamál - 01.09.2005, Qupperneq 59

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
59
þeir hurfu frá fast gengisstefnu. Þetta gerir frávik frá markmiði í þess-
um lönd um augljóslega minni í samanburði við Ísland sem skilgreindi
tölulegt markmið þegar í upphafi og hefur ekki breytt því síðan. Frávik
frá verðbólgumarkmiði hér á landi má að mestu leyti rekja til upp-
safnaðs vanda frá tímum fastgengisstefnunnar sem kom fram fyrsta
árið eftir að verðbólgumarkmið var tekið upp. Mikil gengislækkun átti
sér stað eftir að gengi krónunnar var sett á fl ot sem leiddi til aukinnar
verð bólgu í kjölfarið. Þetta sést á meðfylgjandi mynd sem sýnir að
staðalfrávik frávikanna (miðað við tveggja ára tímabil) hefur lækkað
nokkuð á síðustu misserum og er nú u.þ.b. 1%, sem er í samræmi við
staðalfrávik annarra iðnríkja.3
Þrátt fyrir þessa annmarka á samanburðinum er ekki hægt að
horfa fram hjá því að frávik verðbólgu frá verðbólgumarkmiði hafa
verið nokkuð stór hér á landi. Á þessu geta verið nokkrar skýringar. Í
fyrsta lagi gæti verið að Seðlabankinn standi sig einfaldlega ekki eins
vel og aðrir seðlabankar í að vinna að markmiðinu og að trúverð ugleiki
stefnunnar sé minni hér en víðast hvar annars staðar. Önnur skýring er
að sveifl ur í efnahagslífi Íslendinga séu einfaldlega meiri og breytingar
sem hafa áhrif á framvindu verðlags skyndilegri en í fl estum hinna
landanna (sérstaklega iðnríkjanna) og því sé erfi ðara að halda verð-
bólgu við markmið hér á landi.
Ein leið til að kanna þetta nánar er að skoða fylgni staðalfráviks
frávika frá verðbólgumarkmiði og staðalfráviks hagsveifl na í viðkom-
andi löndum (hagsveifl ugögnin eru tekin úr grein Þórarins G. Péturs-
son ar, 2005). Í öllu landasafninu er fylgnin einungis um 0,2, sem er
varla nægilega mikil fylgni til að styðja þessa tilgátu með óyggjandi
hætti. Nokkrum löndum gengur þó illa að halda verðbólgu nálægt
markmiði þrátt fyrir tiltölulega litlar hagsveifl ur, eins og t.d. Brasilíu,
Suður-Afríku og Ungverjalandi, á meðan öðrum löndum gengur
óvenju vel að halda verðbólgu nálægt markmiði þrátt fyrir nokkrar
hagsveifl ur, eins og t.d. Suður-Kóreu og Nýja-Sjálandi. Séu þessi fi mm
lönd fjarlægð úr landasafninu hækkar fylgnin milli frávika frá verð-
bólgumarkmiði og hagsveifl na verulega og verður rúmlega 0,6. Því
virðist mega ætla að nokkurn hluta frávika verðbólgu frá markmiði
megi rekja til sveifl ukennds efnahags hér á landi. Þótt það sé vissulega
markmið peningamálastefnunnar að draga úr hagsveifl um má áfram
búast við því að sveifl ur hér á landi verði nokkrar vegna smæðar og
fábreytni efnahagslífsins, sterkra áhrifa gengissveifl na á innlent verðlag
og mikilvægis atvinnugreina er tengjast náttúruauðlindum sem í eðli
sínu eru háðar náttúrulegum sveifl um, sem augljóslega eru utan áhrifa-
sviðs innlendrar peningastefnu.
Verðbólga utan þolmarka
Flestir seðlabankar á verðbólgumarkmiði notast einnig við þolmörk
utan um verðbólgumarkmiðið. Mismunandi er hvert hlutverk þess-
ara þolmarka er. Í sumum löndum er verðbólgumarkmiðið ekki eitt
tölu gildi heldur bil sem þolmörkin ákvarða. Er þá markmiðið að halda
3. Þegar verðbólgumarkmiðið var innleitt árið 2001 lýsti Seðlabankinn því yfir að hann ætlaði
að ná verðbólgu niður í markmiðið í síðasta lagi í árslok 2003 og gekk það eftir. Sé einungis
miðað við tímabilið frá árinu 2003 verður meðalfrávik frá markmiðinu einungis 0,4% og
staðalfrávik frávika 0,9%.
IV
’02
I
’03
II
’03
III
’03
IV
’03
I
’04
II
’04
III
’04
IV
’04
I
’05
II
’05
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Staðalfrávik frávika - 2 ára gluggi
4. ársfj. 2002 - 2. ársfj. 2005
Mynd 1
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
%