Peningamál - 01.09.2005, Síða 79

GJALDEYRISFORÐI SEÐLABANKA
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
79
Peningastefnusjónarmið
Gjaldeyrisforði gegnir mikilvægu hlutverki fyrir ríki með fast gengis-
stefnu. Seðlabanki sem rekur fastgengisstefnu þarf að eiga viðskipti
með heimamyntina á gjaldeyrismarkaði til að jafnvægi verði á milli
eftirspurnar og framboðs og gengið haldist fast eða innan vikmarka
fastgengisstefnunnar þegar þeim er til að dreifa. Til að stunda þessi
viðskipti þarf seðlabankinn að halda gjaldeyrisforða og sé hann
nægilega stór styður það trúverðugleika fastgengisstefnunnar. Ríki
með flotgengisstefnu ættu að jafnaði að komast af með minni
gjaldeyrisforða þar sem ekki þarf inngrip til að verja gengi gjald-
miðilsins.
Þeirri spurningu hefur verið varpað fram hvort lönd með
fljótandi gengi þurfi yfir höfuð að halda gjaldeyrisforða út frá
peningastefnusjónarmiðum. Það er ekki augljóst en þó má hugsa sér
að seðlabanki gæti ákveðið að grípa inn í gjaldeyrismarkaðinn telji
hann jafnvægisraungengið verulega frábrugðið markaðsgenginu eða
ef stórar og skyndilegar gengissveiflur ógna eðlilegum viðskiptum
á markaðinum. Einnig gæti seðlabanki talið æskilegt að grípa inn
í gjaldeyrismarkaðinn til að hamla gegn verðbólgu sem stafar af
hækkandi innflutningsverði vegna veikingar gjaldmiðils viðkomandi
lands. Jafnvel þótt ríki með fljótandi gengi ákveði að grípa alls ekki
inn í gjaldeyrismarkað og forðahald sem stýritæki í peningastjórnun
sé ónauðsynlegt þá gæti verið æskilegt að halda forða þar sem
markaðsaðilar og lánshæfisfyrirtæki líta gjarnan svo á að það auki
trúverðugleika peningastefnunnar. Á Norðurlöndunum er ein af
ástæð um fyrir forðahaldi talin vera stuðningur við peningastefnu
þrátt fyrir að peningastefna þeirra sé ólík. Finnland á aðild að
Efnahags- og myntbandalagi Evrópu. Ísland, Noregur og Svíþjóð hafa
verðbólgumarkmið og Danmörk rekur fastgengisstefnu gagnvart
evrunni.
Þegar íslenskur fjármálamarkaður tók að þróast og virkur
gjaldeyrismarkaður varð til breyttist hlutverk forðans og hann
varð stýritæki við stjórn peningamála í samræmi við þáverandi
fastgengisstefnu. Það birtist t.d. í því að Seðlabankinn nýtti forðann til
inngripa á gjaldeyrismarkaði á árunum 2000 og 2001 í þeim tilgangi
að jafna sveiflur á gengi krónunnar og halda henni innan vikmarka
fastgengisstefnunnar. Eftir að umgjörð peningastefnunnar var breytt
snemma árs 2001 og gengi krónunnar látið ráðast af framboði og
eftirspurn á markaði hefur Seðlabankinn fyrst og fremst átt viðskipti
á gjaldeyrismarkaði með það fyrir augum að byggja upp trúverðugan
gjaldeyrisforða og til þess að geta séð ríkissjóði fyrir gjaldeyri til greiðslu
vaxta og afborgana af erlendum lánum. Í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar
og bankans í mars 2001 var raunar tekið fram að bankinn gæti gripið
inn í gjaldeyrismarkaðinn teldi hann það nauðsynlegt til þess að stuðla
að markmiðinu um verðbólgu eða ef hann teldi að gengissveiflur
gætu ógnað fjármálalegum stöðugleika. Þó má segja að eftir
að fastgengisstefnan var aflögð og meginmarkmið peningastefnu
Seðlabankans varð að halda verðlagi stöðugu hafi þörf bankans fyrir
gjaldeyrisforða frá sjónarhóli peningastefnunnar minnkað.