Peningamál - 01.09.2005, Blaðsíða 80

GJALDEYRISFORÐI SEÐLABANKA
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
80
Öryggissjónarmið
Þjóðríki leitast við að eiga varasjóð til að mæta hugsanlegum áföllum,
svo sem óvæntum sveiflum á viðskiptajöfnuði, breytingum á aðgangi
að lánsfé á erlendum mörkuðum eða sem tryggingarsjóð gegn
náttúruhamförum. Gjaldeyrisforði hefur þannig það hlutverk að
tryggja að nægilegt fé sé til taks til að draga úr áhrifum skyndilegra
áfalla.
Á síðustu áratugum hefur verið leitast við að halda stærð gjald-
eyrisforða Seðlabanka Íslands nálægt fjárhæð sem nemur u.þ.b.
þriggja mánaða vöruinnflutningi án skipa og flugvéla. Fyrr á árum var
því einkum litið á forðann sem varasjóð til að tryggja greið viðskipti
við útlönd, en tekjur útflutningsatvinnuvega voru mjög sveiflukenndar
auk þess sem landið var aðili að Bretton-Woods- fastgengiskerfinu.
Forðinn átti að geta mætt sveiflum í inn- og útflutningi. Þessu hefur
verið líkt við reiðufjárþörf einstaklinga og fyrirtækja sem þurfa að hafa
fé handbært til að standa straum af daglegum rekstrarútgjöldum.
Forðann væri því hægt að nota til þess að jafna inn- og útstreymi
gjaldeyris við óvæntar aðstæður.
Almennt séð er eitt af markmiðunum með forðahaldi að sjá til
þess að gjaldeyrismarkaður sé starfhæfur og að hægt sé að grípa inn
í hann ef markaðsbrestur verður. Ónógur gjaldeyrisforði gæti orðið
kveikja að spákaupmennskuárás á íslensku krónuna, sérstaklega ef
fjárfestar tryðu því að Seðlabankinn gripi inn í markaðinn á einhverju
stigi. Flotgengisstefna dregur hins vegar verulega úr líkum á slíkri
árás. Ef almennt er talið að forði sé nægilegur eykur það traust á
gjaldmiðlinum og getur dregið úr líkum á skyndilegum fjárflótta. Vax-
andi fjárfesting erlendra aðila í innlendum verðbréfum hefur hækkað
þá fjárhæð sem hugsanlega gæti horfið í einni svipan ef trú þeirra á
gjaldmiðilinn brysti. Svipuð röskun á markaði gæti orðið fyrir tilstilli
innlendra fjárfesta og yrði slík hreyfing síst minni.
Snöggar breytingar hafa oft orðið á alþjóðlegum gjaldeyris-
mörkuðum og gengi gjaldmiðla hækkað eða lækkað skarpt á skömm-
um tíma. Kveikjan að slíku gæti t.d. verið birting óvæntra frétta úr
efnahagslífi viðkomandi lands. Þótt íslenski gjaldeyrismarkaðurinn sé
ekki alþjóðlegur í eiginlegri merkingu og með aðeins þrjá innlenda
banka sem viðskiptavaka, lýtur hann þó í grundvallaratriðum sömu
lögmálum og markaðir erlendis þar sem gengi ræðst af framboði
og eftirspurn. Þar sem flotgengisstefna er við lýði er seðlabanki ekki
skuld bundinn til þess að bregðast við verðsveiflum á gjaldeyrismarkaði
jafnvel þótt þær séu krappar.
Seðlabankinn gæti þurft að vera við því búinn að leysa ýmis
vanda mál sem gætu grafið undan virkni gjaldeyrismarkaðarins. Þau
gætu t.d. komið upp vegna brotthvarfs viðskiptavaka, ef markaðurinn
þornaði upp, ef munur kaup- og sölutilboða yrði óeðlilega mikill eða
vegna annarra óvæntra áfalla. Seðlabankinn gæti skyndilega þurft að
leika stærra hlutverk í daglegum viðskiptum á millibankamarkaði og
tryggja að viðskipti með íslensku krónuna stöðvist ekki. Að öðrum
kosti gæti hlotist af röskun sem gæti grafið undan fjármálalegum
stöðugleika. Til beinna inngripa kæmi þó væntanlega aðeins ef bankinn
teldi það nauðsynlegt til þess að stuðla að markmiðinu um verðbólgu
eða ef hann teldi að gengissveiflur gætu ógnað fjármálalegum stöðug-