Peningamál - 01.09.2005, Qupperneq 83

GJALDEYRISFORÐI SEÐLABANKA
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
83
gjaldeyrisreikningum bankanna í Seðlabankanum var lokað á árinu
1997.
Þegar gjaldeyrisforði fór niður fyrir það lágmark sem sett var
fram í bankastjórnarsamþykkt um gjaldeyrisforða voru á árum áður
tekin lán til að brúa bilið. Mismunurinn á hreinum gjaldeyrisforða og
vergum skýrist aðallega af þessum lántökum.
Ef horft er aftur til ársins 1997, en það ár var innlendur gjaldeyris-
markaður að verða til í þeirri mynd sem hann er í dag, sést að lægst
fór hreinn gjaldeyrisforði í 6,2 ma.kr. í júlí 2001. Í nóvember það ár
tók ríkissjóður lán til að styrkja erlenda stöðu Seðlabankans en frá
ársbyrjun 2000 hafði gengið mjög á forðann vegna endurtekinna
inngripa bankans á gjaldeyrismarkaði. Í september 2002 var svo
ákveðið að hefja regluleg gjaldeyriskaup á markaði til að greiða upp
erlendar skammtímaskuldir bankans og þar með að styrkja hreinan
gjaldeyrisforða hans. Var þeim kaupum fram haldið til ársloka 2004.
Frá ársbyrjun 2005 miðuðust regluleg gjaldeyriskaup Seðlabankans
á markaði að því að mæta þörf ríkissjóðs vegna greiðslu vaxta og
afborgana af erlendum lánum. Í maí sl. var tilkynnt að keyptar yrðu
100 milljónir Bandaríkjadala aukalega vegna aukinna uppgreiðslna
ríkis sjóðs á erlendum lánum. Í byrjun september var tilkynnt að
regluleg gjaldeyriskaup Seðlabankans yrðu aukin töluvert vegna
áforma ríkissjóðs um endurgreiðslur erlendra lána umfram það sem
áður hafði verið ráðgert. Án þessara kaupa hefði Seðlabankinn aðeins
getað selt ríkissjóði gjaldeyri umfram það sem áður var ráðgert með
því að ganga á gjaldeyrisforðann.
Þau viðmið sem Seðlabankinn notar við ákvörðun á lágmarksstærð
forða byggjast á sögulegum forsendum. Þau eru til hliðsjónar og að
hluta sett fram í ljósi þess sem bankinn telur eðlilegt til að skapa
trúverðugleika um peningastefnu bankans og til að mæta öryggis-
sjónarmiðum þ.m.t. sjónarmiðum er varða fjármálastöðugleika og
lánshæfi.
Í samanburði við gjaldeyrisforða annarra þjóða var stærð
gjald eyrisforða Seðlabankans í árslok 2004 viðunandi sem hlutfall
af landsframleiðslu, peningamagni (M3), og endingartíma í vikum
vöruinnflutnings. Sem hlutfall af heildarskuldum þjóðarbúsins var
forðinn hins vegar fremur lítill og dygði tiltölulega skammt ef aðgangur
að erlendu lánsfé lokaðist. Auk þess hefur gjaldeyrisforði Seðlabankans
sem hlutfall af landsframleiðslu dregist saman frá lokum árs 2004.
Óráðlegt er að draga eindregnar ályktanir af samanburðinum enda
hagkerfi viðmiðunarlandanna ólík auk þess sem ekki þarf alltaf að vera
fullt samræmi í þeim gögnum sem lögð eru til grundvallar. Bent hefur
verið á að mikilvægar atvinnugreinar á Íslandi hafa stóran hluta tekna
sinna í erlendum myntum og má þar nefna sjávarútveg, álvinnslu og
ferðamannaiðnað. Löndin sem valin eru til samanburðar eiga það
sameiginlegt að vera með sjálfstæðan gjaldmiðil, flotgengisstefnu og
verðbólgumarkmið við stjórn peningamála. Þessi lönd eru Ástralía,
Kanada, Nýja-Sjáland og Svíþjóð.
Eins og áður hefur komið fram er ekkert einhlítt viðmið um
stærð gjaldeyrisforða. Þegar þetta viðmið var síðast ákvarðað var
litið til flestra þeirra þátta sem nefndir eru hér að framan og gátu
niðurstöður samkvæmt þeim verið á mjög breiðu bili. Sú ákvörðun
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1990 2000 2004
Gjaldeyrisforði sem
hlutfall af vergri landsframleiðslu
Mynd 4
Heimild: Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (IMF).
%
Ástralía Ísland Kanada
Nýja-Sjáland Svíþjóð Meðaltal
Gjaldeyrisforði sem hlutfall af
vöru- og þjónustuinnflutningi
Mynd 5
Heimild: Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (IMF).
Ástralía Ísland Kanada
Nýja-Sjáland Svíþjóð Meðaltal
0
5
10
15
20
25
30
35
40
1990 2000 2004
%
0
2
4
6
8
10
12
14
16
1990 2000 2004
Gjaldeyrisforði sem hlutfall af
erlendum skuldum þjóðarbúsins
Mynd 6
Heimild: Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (IMF).
Ástralía Ísland Kanada
Nýja-Sjáland Svíþjóð Meðaltal
%