Peningamál - 01.11.2006, Page 53

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
3
53
þrýsting á gengi krónunnar síðar, þótt ekki sé unnt að geta sér til um
hvenær hann kemur fram.
Vandasöm tímasetning viðbragða
Vandinn sem Seðlabankinn stendur frammi fyrir er að ákveða hve-
nær heppilegast verður að bregðast við þeim þrýstingi, því að jafnvel
þótt telja verði verulegar líkur á lækkun gengisins í ljósi viðskiptahall-
ans er hvorki hægt að tímasetja hana né gera sér í hugarlund hversu
aðhaldssama peningastefnu þarf til þess að verð bólguáhrif geng-
isaðlögunarinnar verði ekki meiri en samrýmist verðbólgumarkmiðinu.
Ótímabær viðbrögð gætu orðið til þess að auka á skammtímainn-
streymi fjármagns af spákaupmennskutoga sem síðan getur snúist í
andhverfu sína á einu andartaki þegar síst skyldi. Á hinn bóginn gætu
síðbúin viðbrögð aukið á samdrátt ef gengi krónunnar lækkar um leið
og verulega dregur úr umsvifum í þjóðarbúskapnum. Vegna þess að
áhrif mikillar og skyndilegrar gengislækkunar á efnahag fyrirtækja og
heimila stuðla að samdrætti er þó líklegt að fórnarkostnaður strangs
peningalegs aðhalds sé ekki mikill – og ekki útilokað að hann sé minni
en enginn, eins og Seðlabankinn hefur áður haldið fram.
Með hliðsjón af ofangreindu má álykta að þrátt fyrir að form-
lega sé sjóndeildarhringur peningastefnunnar u.þ.b. tvö ár þurfi
pen ingastefnan að horfa bæði skemmra og lengra fram á veginn.
Háar verðbólguvæntingar, sögulega lítið atvinnuleysi, mikil hækkun
launakostnaðar á framleidda einingu og mikill viðskiptahalli benda
til þess að umtalsverðs verðbólguþrýstings kunni að gæta umfram
það sem gert er ráð fyrir í spám bankans, ekki aðeins á tveggja ára
spátímabilinu heldur hugsanlega einnig síðar. Ekki er sjálfgefið að
heppilegast sé að bregðast strax við slíkum framtíðarþrýstingi. Hins
vegar hlýtur það að hafa áhrif á ákvarðanir bankans um hvenær
hann telur að óhætt verði að lækka stýrivexti. Að sama skapi er ljóst
að Seðlabankinn muni bregðast hart við ef þróunin verður önnur en
samrýmst getur verðbólgumarkmiði bankans.
Breytingar á óbeinum sköttum hafa ekki áhrif á peningastefnuna
Ríkisstjórnin hefur nú tilkynnt breytingar á virðisaukaskatti á mat-
vælum o.fl. auk tollalækkana sem að öðru óbreyttu munu leiða til
umtalsverðrar lækkunar vísitölu neysluverðs. Skattabreytingar af
þessu tagi ættu ekki að hafa áhrif á mótun peningastefnunnar þótt
þær hafi áhrif á mælda verðbólgu, enda breyta þær engu um undir-
liggjandi verðbólgu.2 Vegna þess hve mikilvægt er að gera sér grein
fyrir undirliggjandi verðbólgu er verðbólgumarkmið í sumum löndum
byggt á vísitölum kjarnaverðbólgu þar sem áhrifum skattabreytinga
hefur verið eytt. Svo er ekki hér á landi. Hin formlega viðmiðun pen-
ingastefnunnar er vísitala neysluverðs, en ekki kjarnavísitölurnar sem
hér eru reiknaðar. Þær eru hins vegar hafðar til hliðsjónar og leggur
2. Það sama á við um inngrip stjórnvalda í almenna verðlagsþróun eins og ákvörðun um
verðstöðvun á heildsöluverði mjólkurafurða á næstu tólf mánuðum. Seðlabanki Kanada
miðar t.d. framkvæmd peningastefnu sinnar við kjarnaverðbólgu sem undanskilur fyrstu
áhrif óbeinna skatta. Sjá t.d. Þórarinn G. Pétursson (2002), „Mat á kjarnaverðbólgu og
notkun við mótun peningastefnunnar”, Peningamál, 2002/4, bls. 52-61.
Mynd IX-7
Vöxtur innlendrar eftirspurnar, viðskipta-
jöfnuður og raungengi 1998-2006
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
% af VLF
Viðskiptajöfnuður (v. ás)
Raungengi (h. ás)
Þjóðarútgjöld (v. ás)
-30
-20
-10
0
10
20
30
78
84
90
96
102
108
114
‘0620052004200320022001200019991998
1980=100