Peningamál - 01.03.2007, Qupperneq 5

I Verðbólguhorfur og peningastefnan
Verðbólga minni en spáð var en mikið ójafnvægi varpar skugga
á langtímahorfur
Stýrivextir hækkuðu um 3,75 prósentur á sl. ári, síðast um 0,25
prósentur í desember í 14,25%. Aðhaldssöm peningastefna skilaði
þeim árangri að verðbólga varð töluvert minni undanfarið liðlega
hálft ár en spár Seðlabankans í júlí og nóvember höfðu bent til.
Verð bólguvæntingar hafa einnig hjaðnað umtalsvert. Háir skamm-
tímavextir og tiltölulega hagstæð erlend fjármálaskilyrði stuðluðu að
nokkru sterkara gengi krónunnar sl. fimm mánuði en gert var ráð fyrir
í síðustu spá og olíu- og bensínverð á heimsmarkaði lækkaði. Þá hafa
laun hækkað minna en reiknað var með í fyrri spám.
Horfur eru á að verðbólga hjaðni töluvert á næstu þremur mán-
uðum, einkum sökum verulegra grunnáhrifa, þ.e.a.s. áhrifa þess að
verðbólgualdan vorið 2006 hverfur úr tólf mánaða verðbólgumæl-
ingum. Þeirra gætti reyndar einnig í mars, en meginástæða hjöðnunar
mældrar verðbólgu þá var þó lækkun neysluskatta. Þrátt fyrir sterk
grunnáhrif í mars jókst verðbólga að frátöldum áhrifum lægri neyslu-
skatta í 7,7% og undirliggjandi verðbólga hefur ekki verið meiri frá
árinu 2002. Eigi að síður virðist líklegt að nokkuð ört dragi úr bæði
undirliggjandi og mældri verðbólgu næstu mánuði. Hversu mikið
verðbólgan hjaðnar vegna grunnáhrifa á næstu mánuðum mun að
miklu leyti ráðast af því hvort gengi krónunnar helst áfram sterkt.
1. Í þessari grein eru notaðar upplýsingar sem fyrir lágu 27. mars 2007, en spár byggjast á
upp lýsingum til 15. mars.
Heimildir: Reuters EcoWin, Seðlabanki Íslands.
%
Mynd I-1
Stýrivextir seðlabanka
Daglegar tölur 1. janúar 1998 - 22. mars 2007
0
2
4
6
8
10
12
14
16
‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98
Ísland
Bandaríkin
Evrusvæðið
Þróun og horfur í efnahags- og peningamálum1
Umfangsmikil aðlögun framundan
Aðhaldssöm peningastefna hefur á undanförnu hálfu ári skilað töluverðum árangri, þótt enn sé verðbólga
langt yfir markmiði og horfur á að svo verði enn um sinn, a.m.k. ef litið er framhjá tímabundnum áhrifum
lækkunar neysluskatta á mælda verðbólgu. Verðbólga hefur hjaðnað nokkuð frá því að Seðlabanki Íslands birti
þjóðhags- og verðbólguspá í byrjun nóvember sl. og verðbólguhorfur til skamms tíma hafa batnað. Háir stýri-
vextir stuðla að hægari vexti eftirspurnar og sterkara gengi krónu og hafa þannig komið í veg fyrir að miklum
launahækkunum undanfarið ár sé velt viðstöðulítið yfir í verðlag. Of snemmt er þó að fagna sigri í baráttunni
við verðbólguna. Hjöðnun hennar skýrist að hluta til af ástæðum sem eru eða gætu reynst skammvinnar, t.d.
skattaáhrifum, grunnáhrifum, fremur háu gengi krónu og lækkun eldsneytisverðs. Gríðarlegur viðskiptahalli
á síðasta ári er ávísun á aðlögun í þjóðarbúskapnum sem gæti komið fram í þrýstingi á gengi krónunnar,
einkum ef aðstæður verða óhagstæðari á erlendum fjármálamörkuðum. Þessar aðstæður munu ráða miklu
um það hvenær unnt verður að hefja slökun á peningalegu aðhaldi. Verðbólguspáin sem kynnt er hér á eftir
bendir til þess að stýrivextir þurfi að haldast háir þar til síðla árs, jafnvel þótt gengi krónunnar haldist nokkuð
stöðugt. Óhagstæðari gengisþróun eða áframhaldandi stórframkvæmdir gætu krafist hærri stýrivaxta og enn
síðbúnari slökunar aðhalds en ella. Eftirspurn mun dragast verulega saman á næstu árum gangi grunnspáin eftir.
Viðskiptahallinn yrði enn mjög mikill í lok spátímans þrátt fyrir að halli á vöruviðskiptum verði nánast horfinn,
sem er vísbending um að gengisþróun kunni að verða óhagstæðari en reiknað er með í spánni.