Peningamál - 01.03.2007, Qupperneq 10

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
1
10
í byggingu nýrrar verksmiðju í Helguvík. Einsýnt er að komi til þessara
framkvæmda þyrfti að halda vöxtum háum töluvert lengur en gert er
ráð fyrir í grunndæminu og jafnvel að hækka þá frekar (mynd I-6).
Framleiðsluspenna og spenna á vinnumarkaði yrði áfram umtalsverð.
Ef verðbólgumarkmiðið á að nást á spátímanum gætu stýrivextir fyrst
farið að lækka um mitt næsta ár. Framkvæmdirnar og aukinn vaxta-
munur sem af þeim leiðir gæti styrkt gengi krónunnar tímabundið
og unnið nokkuð á móti meiri framleiðsluspennu til skamms tíma.
Verðbólga gæti því lækkað nokkuð um sinn áður en framkvæmdir
komast á fulla ferð en þá tæki hún að hækka á ný í átt að markmiði
bankans (mynd I-7). Framkvæmdunum myndu hins vegar fylgja enn
meiri viðskiptahalli og auknar líkur á þrálátum verðbólguvanda. Þessar
niðurstöður ættu að vera stjórnvöldum tilefni til þess að líta vandlega
til þjóðhagslegra þátta þegar ákvarðanir eru teknar um framkvæmdir.
Æskilegt væri að hægja verulega á slíkum framkvæmdum miðað við
þau áform sem lýst er í fráviksdæmum.
Við hvaða aðstæður getur Seðlabankinn hafið vaxtalækkun?
Mat Seðlabankans á líklegri stýrivaxtaþróun hefur um langt skeið vikið
verulega frá mati markaðs- og greiningaraðila. Seðlabankinn hefur
talið væntingar margra þeirra um hvenær hann gæti hafið lækkun
stýrivaxta óraunsæjar, enda bentu spár iðulega til þess að verðbólga
yrði töluvert yfir markmiði Seðlabankans yrði þessum vaxtaferli fylgt.
Síðustu kannanir benda þó til þess að dregið hafi töluvert úr mun á
milli þessara væntinga og mats sérfræðinga bankans (sjá mynd I-8).
Því hefur stundum verið haldið fram að vegna þess að verulega
hafi hægt á vexti eftirspurnar séu nægar forsendur vaxtalækk-
unar fyrir hendi. Þetta er misskilningur. Í fyrsta lagi er ástæða til að
árétta að Seðlabankinn hefur verðbólgumarkmið en ekki skammtíma
hagvaxtar markmið, enda er hugmyndin á bakvið verðbólgumarkmið
að verðlagsstöðugleiki stuðli að aukinni hagsæld til langs tíma litið. Því
aðeins hefur hagvöxtur áhrif á stefnu bankans umfram það sem leiðir
af sambandi hagvaxtar, framleiðsluspennu og verðbólgu, að verðbólga
sé nálægt markmiði og að horfur séu á því að svo verði áfram þótt
Seðlabankinn taki nokkurt tillit til hagvaxtar í ákvörðunum sínum, þ.e.
að trúverðugleika verðbólgu markmiðsins sé ekki teflt í tvísýnu. Í öðru
lagi er ekki sjálfgefið að dragi úr framleiðsluspennu þótt hægt hafi á
hagvexti. Það veltur á því hversu hratt framleiðsla hefur vaxið umfram
framleiðslugetu. Þótt dragi úr framleiðsluspennu gæti eftir sem áður
dregið hægar úr henni en samrýmist verðbólgumarkmiðinu. Í þriðja lagi
ráðast möguleikar Seðlabankans til slökunar að mjög miklu leyti af því
hvort ytri jöfnuður þjóðarbúsins sé svo nálægt sjálfbærri stöðu að gengi
krónunnar hvíli ekki eingöngu á miklum vaxtamun milli Íslands og
útlanda. Meðan vinnumarkaðurinn einkennist af jafn mikilli spennu og
ríkt hefur undanfarin misseri er brýnt að gengi krónunnar veikist ekki
um of. Að öðrum kosti er hætt við að launaskrið aukist og leiði til þess
að verðbólga verði þrálát, einkum ef traust á peningastefnuna veikist.
Atvinnuleysi sem samrýmist verðstöðugleika gæti verið á bilinu
2½-3%. Lækkun vaxta gæti hafist töluvert áður en atvinnuleysi er
orðið svo mikið, en stefnan í átt til jafnvægis þarf a.m.k. að vera
afdráttarlaus.
Mynd I-8
Stýrivextir
Grunnspá og væntingar markaðs- og greiningaraðila
Spátímabil 1. ársfj. 2007 - 4. ársfj. 2009
Heimild: Seðlabanki Íslands.
%
50% óvissubil
75% óvissubil
90% óvissubil
Stýrivaxtaferill markaðs- og greiningaraðila
Grunnspá
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
2005 2006 2007 2008 2009
50% óvissubil
75% óvissubil
90% óvissubil
Grunnspá
Mynd I-7
Verðbólga - fráviksdæmi
Spátímabil 1. ársfj. 2007 - 4. ársfj. 2009
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
%
Fráviksdæmi með gengislækkun
Fráviksdæmi með stóriðjuframkvæmdum
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
2005 2006 2007 2008 2009
Verðbólgumarkmið