Peningamál - 01.03.2007, Qupperneq 56

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
1
56
Rammagrein IX-1
Útreikningur á
óvissubilum
grunnspár
Töluverð óvissa er um spár fyrir helstu þjóðhagsstærðir. Þess vegna
eru lykilstærðir í þjóðhags- og verðbólguspám oft birtar með óvissu-
bili. Hingað til hefur einungis verðbólguspá Seðlabankans verið birt
með slíku óvissubili, en í þessu hefti Peningamála eru spár um stýri-
vexti, framleiðsluspennu og gengi einnig birtar með óvissubili sem
sjá má á myndum IX-7 til IX-11.
Byrjað er að meta óvissu í spám um þróun helstu ákvörð-
unarstærða verðbólgunnar, þ.á m. gengi krónunnar og framleiðslu-
spennu. Lagt er mat á stærð óvissunnar og líkur á hvort hún sé meiri
upp á við eða niður á við. Út frá því fæst mat á spáóvissu verðbólg-
unnar og líkindadreifi ngu hennar.1 Að lokum er lagt mat á líkinda-
dreifi ngu stýrivaxtaferils grunnspárinnar sem byggist á líkindadreif-
ingu verðbólguspárinnar.
Við mat á líkindadreifi ngu þessara fjögurra stærða er í öllum til-
vikum gert ráð fyrir að spáskekkjur séu normaldreifðar, en til að gefa
kost á ósamhverfri líkindadreifi ngu er byggt á samsettri normaldreif-
ingu fyrir hvern ársfjórðung.2 Ef líkindadreifi ng er ósamhverf geta
verið meira en 50% líkur á að útkoman verði fyrir ofan eða neðan
hátopp dreifi ngarinnar, þ.e. líkindadreifi ngin getur verið skekkt upp
á við eða niður á við. Þegar líkindadreifi ng er samhverf, eins og t.d.
venjuleg normaldreifi ng, eru jafnar líkur á að útkoma verði fyrir ofan
hátopp dreifi ngarinnar og fyrir neðan hann. Skekkja (e. skew) dreif-
ingar hvers þáttar er ekki metin út frá sögulegum gögnum heldur
byggð á mati sérfræðinga bankans.
Sögulegar spáskekkjur í spám Seðlabankans um fram leiðslu-
spennu liggja til grundvallar mati á óvissu í spám um framleiðslu-
spennu.3 Gengi krónunnar hefur ekki verið spáð af bankanum nema
um skamma hríð. Því verða líkur á spáskekkjum ekki metnar með
vissu. Mat á spáóvissu gengis krónunnar byggist á staðalfrávikum
gengisbreytinga til 1-3 ára.4 Líkindadreifi ng verðbólgu spárinnar er
síðan vegin saman af líkindadreifi ngum undirliggjandi áhrifaþátta.
Staðalfrávik og skekkja þessara þátta endurspeglast því í verð-
bólguspánni.
Óvissan í stýrivaxtaferlinum þarf að endurspegla óvissuna í
verðbólguspá bankans. Þannig ræður lögun líkindadreifi ngar verð-
bólguspárinnar skekkjunni í stýrivaxtaferlinum. Ef t.d. líkindadreifi ng
verðbólguspárinnar er skekkt upp á við (taldar eru meiri líkur á að
verðbólga verði meiri en í grunnspánni en að hún verði minni) verð-
ur líkindadreifi ng stýrivaxtanna einnig skekkt upp á við (líklegra er að
stýrivextir verði hærri en í grunnspánni en að þeir verði lægri). Hins
vegar er ekki jafn augljóst hvernig meta skuli staðalfrávik dreifi ngar
stýrivaxtaferilsins. Eðlilegt væri að miða við sögulegar spáskekkjur,
en grunnspár bankans með breytilegum vöxtum hafa fram að þessu
verið byggðar á vöxtum markaðs- og greiningaraðila.5 Á mynd 1
má sjá hvernig spár þessara aðila um stýrivexti hafa þróast frá því
að Seðlabankinn fór að birta þær. Spáskekkjurnar eru mjög miklar.
Tímabilið getur þó vart gefi ð rétta mynd af framtíðarspáskekkjum í
1. Óvissumati verðbólguspárinnar er lýst ítarlega í viðauka 3 í Peningamálum 2005/1, bls.
59-62.
2. Sjá nánar í viðauka 3 í Peningamálum 2005/1, bls. 59-62.
3. Hafa verður í huga við mat á spáskekkjum um framleiðsluspennu að söguleg gögn um
þróun hagvaxtar og framleiðsluspennu eru oft endurskoðuð en það hefur einnig áhrif á
spár fram í tímann.
4. Stærðargráða staðalfrávika gengisbreytinga eru reyndar yfirleitt mjög svipaðar spá-
skekkjum um gengi þar sem erfitt reynist að spá gengi gjaldmiðla.
5. Seðlabankinn hefur birt fráviksspár með eigin stýrivaxtaferli frá Peningamálum 2004/4.
Grunnspá bankans hefur hins vegar hingað til byggst á óbreyttum stýrivöxtum frá
spádegi eða væntingum markaðs- og greiningaraðila sem fengnar eru sem meðaltal
fólginna framvirkra vaxta og spáa fjögurra innlendra greinenda.
%
Mynd 1
Stýrivextir og væntingar markaðsaðila í
Peningamálum 2004/4-2006/31
Stýrivextir
Væntingar markaðsaðila
1. Fram að Peningamálum 2005/3 eru væntingar markaðsaðila
eingöngu lesnar út úr fólgnum framvirkum vöxtum en eftir það
er einnig stuðst við svör greiningaraðila um þróun stýrivaxta.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
20062005 2007