Peningamál - 01.03.2007, Side 71

Þorvarður Tjörvi Ólafsson1
Birting eigin stýrivaxtaspár eykur áhrifamátt
peningastefnu seðlabanka
„Því það er ekki einungis að væntingar til peningastefnu séu mikil -
vægar, heldur, að minnsta kosti við núverandi aðstæður, þá skiptir
fátt annað máli.”
Michael Woodford (2003, bls. 15)

1. Inngangur
Á undanförnum árum hafa orðið miklar breytingar á því hvernig seðla-
bankar kynna og haga ákvörðunum í peningamálum. Flestir seðlabank-
ar leggja nú ríka áherslu á gagnsæi í kynningu á ákvörðunum sínum og
færa ítarleg rök fyrir sjónarmiðum sínum í ræðu og riti. Þetta er mikil
breyting frá eldri áherslum. Mikil leynd umlukti starfsemi seðlabanka.
Ríkjandi sjónarmið innan peningahagfræðinnar var lengi að aðgerðir
seðlabanka væru árangursríkari ef þeim tækist að koma almenningi
og markaðnum á óvart. Mikið vatn hefur runnið til sjávar síðan þá.
Sjónarmiðið um að seðlabankar þurfi að koma markaðnum á óvart til
að hafa áhrif hefur þó reynst lífseigt í opinberri umræðu, sérstaklega
hér á landi.
Ríkjandi sjónarmið nútímapeningahagfræði er að peningastefn-
an sé árangursríkari ef hún er fyrirsjáanleg (sjá Woodford, 2003) og
að mikilvægasta verkefni peningastefnu sé að leiðbeina og hafa áhrif
á væntingar almennings og markaðsaðila um framvindu vaxta, verð-
bólgu og umsvifa í hagkerfi nu. Tvennt liggur einkum að baki þessum
sjónarmiðum: Í fyrsta lagi eru ákvarðanir markaðsaðila taldar byggjast
á framsýni. Í öðru lagi er tekið tillit til þess að aðgerðir seðlabanka
miðlast um þjóðarbúskapinn með talsverðri töf. Í miðlun peningastefn-
unnar um vaxtarófi ð skiptir hver stök vaxtaákvörðun minna máli en
væntingar um framvindu stýrivaxtanna í framtíðinni. Væntingar um
framtíða stýrivexti hafa einnig bein áhrif á neyslu- og fjárfesting-
arákvarðanir einstaklinga og fyrirtækja. Þorri lána sem heimilin taka
til neyslu og fjárfestingar og stór hluti rekstrar- og fjárfestingarlána
fyrirtækja eru til margra ára. Til þess að hafa umtalsverð áhrif á neyslu
og fjárfestingu þarf peningastefnan helst að hafa áhrif á langtímavexti.
Vextir á lengri enda vaxtarófsins, verðlagning á markaði og ákvarðanir
markaðsaðila ráðast fyrst og fremst af væntingum þeirra um fram-
vindu stýrivaxta fremur en hæð þeirra á hverjum tíma, þótt hún setji
væntingum takmörk til skamms tíma litið. Á því veltur árangur pen-
ingastefnunnar að töluverðu leyti. Innan peningahagfræðinnar hefur
það sjónarmið orðið útbreitt á síðustu árum að til þess að stuðla að
greiðri miðlun peningastefnunnar þurfi markmið hennar að vera skýr
og framkvæmd hennar kerfi sbundin, trúverðug og gagnsæ. Slíkt er til
1. Höfundur er hagfræðingur á hagfræðisviði Seðlabanka Íslands. Höfundur þakkar Arnóri
Sighvatssyni og Þórarni G. Péturssyni fyrir gagnlegar ábendingar. Höfundur er einn ábyrgur
fyrir þeim annmörkum sem eru á þessari grein. Skoðanir, sem koma fram í greininni, eru
höfundar og þurfa ekki að endurspegla skoðanir Seðlabanka Íslands.