Peningamál - 01.03.2007, Side 72

BIRT ING E IG IN STÝRIVAXTASPÁR EYKUR
ÁHRIFAMÁTT PENINGASTEFNU SEÐLABANKA
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
1
72
þess fallið að efl a skilning markaðsaðila á ákvörðunum seðlabanka og
traust á að þeir standi við skuldbindingar sínar. Ríki slíkt traust getur
það jafnvel orðið til þess að markaðir bregðist við nýjum tíðindum áður
en seðlabankar gera það sjálfi r.
Seðlabankar á verðbólgumarkmiði leggja mikla áherslu á að út-
skýra hvernig aðgerðir þeirra í peningamálum samrýmast verðbólg-
umarkmiðinu. Í því skyni gefa þeir út verðbólguskýrslur, hafa fasta
vaxtaákvörðunardaga og gefa út stefnuyfi rlýsingar í hvert sinn sem
ákvörðun er tekin um stýrivexti. Seðlabankar ganga þó mislangt í
gagnsæinu. Misjafnt er t.d. hvort seðlabankar veita aðgang að spálí-
könum sínum eða birta fundargerðir peningastefnufunda. Verðbólgu-
skýrslurnar gegna lykilhlutverki. Þær eru vettvangur seðlabanka til að
sýna fram á að framkvæmd peningastefnunnar sé kerfi sbundin, trú-
verðug og gagnsæ og til að staðfesta ásetning um að ná markmiðum
sínum. Þannig gera þær peningastefnuna fyrirsjáanlegri. Þjóðhags- og
verðbólguspár gegna mikilvægu hlutverki í verðbólguskýrslum þar
sem framkvæmd peningastefnunnar er útskýrð með vísan í niðurstöð-
ur þessara spáa (sjá Þórarinn G. Pétursson, 2004).
Með því að gera almenningi og öðrum kleift að meta hvort
framkvæmd peningastefnunnar samrýmist yfi rlýsingum seðlabanka
og líkleg viðbrögð þeirra við framvindu efnahagsmála geta verðbólgu-
skýrslur haft áhrif á væntingar um þróun stýrivaxta og þar með verð-
bólgu. Það er því engin tilviljun að seðlabankar á verðbólgumarkmiði
framkvæmi peningastefnuna á gagnsærri hátt en aðrir seðlabankar.
Gagnsæinu hafa hins vegar verið takmörk sett. Seðlabankar hafa verið
tregir til að veita afdráttarlausar upplýsingar um eigin væntingar um
framvindu stýrivaxta þrátt fyrir að þeir geri sér ljóst að þær séu jafn-
vel mikilvægari en stýrivaxtaákvörðunin á hverjum tíma. Þessi tregða
hefur m.a. birst í því að spár seðlabanka byggjast oftast annaðhvort á
forsendu um óbreytta stýrivexti eða þeirri forsendu að þeir fylgi fólgn-
um framvirkum vöxtum eða niðurstöðum kannana. Þetta hefur verið
gagnrýnt með þeim rökum að gagnsæi um væntingar seðlabankans
sjálfs sé forsenda árangursríkrar peningastefnu.
Á undanförnum misserum hefur umfangsmikil umræða farið
fram um hvort seðlabankar eigi að auka virkni peningastefnunnar með
því að gera hana enn gagnsærri, t.d. með því að birta nánari upplýs-
ingar um væntingar bankanna sjálfra um þróun stýrivaxta. Sú skoðun
nýtur vaxandi fylgis að það auki áhrif seðlabanka á væntingar mark-
aðsaðila og um leið árangur peningastefnunnar (sjá t.d. Woodford,
2003, Svensson, 2005, og Rudebusch og Williams, 2006). Ýmsir seðla-
bankar hafa þegar stigið skref í þessa átt.
Skilaboð (e. signalling) um framtíðarþróun stýrivaxta í formi end-
urtekins orðalags í fréttatilkynningum og fundargerðum hafa t.d. orðið
vinsæl beggja vegna Atlantshafsins. Woodford (2005), Poole (2005),
Rudebusch og Williams (2006) ræða reynslu bandaríska seðlabank-
ans af slíkum skilaboðum, einkum frá árinu 2003. Á árinu 2003 taldi
bandaríski seðlabankinn mikla hættu á verðhjöðnun og gaf hann til
kynna að vöxtum yrði haldið lágum töluvert lengi (“In these circ-
umstances, the Committee believes that policy accommodation can
be maintained for a considerable period”), undirbjó svo markaðinn
fyrir komandi vaxtahækkanir (“the Committee believes that it can be