Peningamál - 01.07.2007, Síða 56

ERLEND STAÐA ÞJÓÐARBÚSINS OG ÞÁTTATEKJUR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
2
56
Álitamál við skráningu utanríkisviðskipta
Mat á greiðslujöfnuði og erlendri stöðu þjóðarbúsins byggist á alþjóð-
legum stöðlum. Aukin alþjóðavæðing og gríðarleg aukning í fjármagns-
fl æði milli landa hefur gert öfl un upplýsinga frá mörgum ólíkum aðilum
erfi ða og úrvinnslu þeirra tímafreka. Því getur í mörgum tilvikum verið
erfi tt að uppfylla hina alþjóðlegu staðla. Undanfarin misseri hefur átt sér
stað töluverð umræða um þessa staðla og þeir verið gagnrýndir. Hefur
í þessu sambandi verið bent á að það geti skapað talsvert misræmi ef
vægi beinnar fjárfestingar annars vegar og verðbréfafjárfestingar hins
vegar er mismunandi eftir löndum. Hinar mismunandi aðferðir sem
notaðar eru við mat á framangreindri fjárfestingu hafa töluverð áhrif á
þáttatekjujöfnuðinn en nánar verður greint frá þeim síðar. Hér á eftir
er meðal annars fjallað um álitamál sem komið hafa upp víða erlendis,
t.d. í Bandaríkjunum, Bretlandi, Svíþjóð og Nýja-Sjálandi. Raktar eru
niðurstöður helstu rannsókna á þessu sviði og gerð grein fyrir ólíkum
sjónarmiðum sem að baki liggja.
Mikill viðskiptahalli í Bandaríkjunum, hrein erlend staða
talsvert neikvæð en jöfnuður þáttatekna jákvæður
Bandaríkin hafa um árabil búið við mikinn og vaxandi halla á við-
skiptajöfnuði sínum. Bráðabirgðatölur benda til þess að hallinn á árinu
2006 verði rífl ega 6,5% af VLF (sjá mynd 2). Þrátt fyrir að þetta virðist
hófl egur halli á íslenskan mælikvarða eru áhrif viðskiptahalla af þess-
ari stærð hjá mesta efnahagsveldi heims nokkurt áhyggjuefni. Skiptar
skoðanir eru um sjálfbærni viðskiptahallans í Bandaríkjunum. Sumir
telja að hann geti haldið áfram að vaxa án teljandi vandræða fyrir
bandarískt efnahagslíf þrátt fyrir að viðvarandi viðskiptahalli í Banda-
ríkjunum hafi leitt til mikillar erlendrar skuldasöfnunar. Bent er á að
þrátt fyrir hallarekstur hafi jöfnuður þáttatekna í Bandaríkjunum að
jafnaði verið jákvæður síðustu árin.2 Hagfræðingar eru sammála um að
hluta skýringarinnar sé að fi nna í ólíkum aðferðum við mat mismun-
andi fjárfestingarliða. Er þá einna helst horft til mismunandi aðferða
við mat á beinni fjárfestingu og verðbréfafjárfestingu. Á meðan sumir
telja, líkt og algengt er hér á landi, að misræmið stafi af vanmati eigna,
telja aðrir að útgjöldin séu vanmetin. Þótt aðstæður hér á landi séu á
margan hátt ólíkar þeim vandamálum sem verið er að fást við vestan -
hafs má efl aust draga af þeim nokkurn lærdóm.
Umræðan um viðskiptahalla Bandaríkjanna hefur meðal annars
beinst að ávöxtun af beinni fjárfestingu, en opinberar hagtölur benda til
þess að bein fjárfesting Bandaríkjamanna erlendis skili rúmlega tvöfalt
meiri ávöxtun en bein fjárfesting erlendra aðila í Bandaríkjunum (Gros
2006). Marktækan mun er hins vegar ekki að sjá á öðrum eignafl okk-
um. Eins og fram hefur komið fyrr í þessari grein er ávöxtun beinnar
fjárfestingar tvíþætt. Annars vegar er um að ræða útgreiddan arð til
hluthafanna og hins vegar svokallaðan endurfjárfestan hagnað. Við
nánari athugun kemur í ljós að ávöxtun í formi arðgreiðslna er svipuð
af beinni erlendri fjárfestingu Bandaríkjanna og af beinni fjárfestingu
2. Heildarávöxtun af erlendum eignum Bandaríkjamanna var 5,3% á fyrri helmingi ársins
2006 en aðeins 4,3% af eignum erlendra aðila í Bandaríkjunum (Higgins, Klitgaard og Tille
2006).
Heimildir: Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn, Lane & Ferretti (2006).
Mynd 2
Hrein erlend staða og
viðskiptajöfnuður Bandaríkjanna
Árlegar tölur 1980-2005
% af VLF
Hrein erlend staða (v. ás)
Hrein erlend skuldastaða (v. ás)
Viðskiptahalli (h. ás)
% af VLF
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
-7
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
‘04‘01‘98‘95‘92‘89‘86‘83‘80