Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1991, Síða 11

Mannaveiðari
tók séra Jóhann til máls, og læt ég hér fylgja það sem skrifað var upp
eftir honum í fundargerðinni:
Sr. Jóhann Hannesson ræddi um þau víxláhrif, að breyttur hugsunarháttur leiðir til
breyttra híbýlahátta og öfugt. Hann skýrði frá því, að Norðmenn, Svíar og Danir hefðu
tekið upp sem kennslugrein í lýðskólum svonefnd heimilisfræði. Þá vakti sr. Jóhann
athygli á því, að heimilisvenjur Kínverja, sem eru fastar í skorðum, hefðu að líkindum
leitt til vel heppnaðs bamauppeldis, jafnvel utan heimalandsins. Hefur það sýnt sig í
Bandaríkjunum, að glæpaaldan þar hefur ekki náð sömu tökum á bömum Kínveija og á
bömum af öðm þjóðemi. Hann lagði áherzlu á, að fjölskyldan þyrfti að vera saman, t.d.
á kvöldin, í stofu, en unglingar þyrftu þó að eiga athvarf annars staðar í fbúðinni til að
fást við föndur og önnur hugðarefni af líku tagi. Mætti notast við geymslur til þessara
hluta, en þær vantaði í margar íbúðir. Loks benti hann á þá hættu, sem samfara væri
vissum gerðum af opnum gluggum, að böm gætu dottið út, og tilhögun ættí jafnframt að
vera þannig í svefnherbergjum, að dragsúgur næði ekki að standa beint inn í rúm.
Þá er þess og getið síðar í sömu fundargerð, að sr. Jóhann hafi aftur
tekið til máls og óskað „eftir því að nefhdinni [sem átti að semja álitsgerð]
yrði bent á það atriði, að nauðsynlegt væri, að í íbúðum væru hentugir
skápar fyrir lyf.“
A fundi þann 13. maí 1963 er enn rætt um hönnun húsa og skipulag
bæja. Þar kom Reykjavíkurflugvöllur upp á teninginn. Þar er þetta haft
eftir séra Jóhanni:
Sagði hann ófært að kenna í sumum skólum vegna flugumferðarinnar. Um Fomebu
flugvöllinn við Osló upplýsti hann, að sá völlur er vandamál Oslóbúa. Orðið hafi verðfall
á húseignum við völlinn og fólk hafi orðið að leita lækninga vegna taugaveiklunar af
völdum flugumferðarinnar. Einnig skýrði hann frá því, að Brofors þjóðbankastjóri
Norðmanna hafí lagt til að stórfyrirtæki verði styrkt til að flytja út úr Osló með rekstur
sinn og starfslið.
Séra Jóhann hafði um þessar mundir mikinn áhuga á fjölmiðlun og
áhrifum hennar á líf einstaklinga og þjóða. Fyrir Menningarsamtök
háskólamanna samdi hann erindi, sem hann kallaði Socialvísindalegar
niðurstöður um áhrif fjöldasambandstœkja. I fundargerð frá 15. marz
1963 er þetta ágrip af erindinu:
1. Fjöldasambandstæki veita sérstökum persónum auð og virðingu og gerir suma að
stjömum.
2. Þau mynda fastar venjur og reglur á tilteknum sviðum þjóðfélagsins.
3. Þau ýta undir athafnaleysi og óvirkni almennings. Ahrifin berast áheyrendum
fyrirhafnarlaust.
4. Félagslegir hagsmunir almennings víkja fyrir fjárhagslegum hagsmunum
fjöldasambandstækja í einkaeign.
5. Tækin valda því, að klassískur listasmekkur víkur fyrir lélegum listasmekk. Þau
leggja áherzlu á auðmeltanlegt efni.
6.1 einræðisríkjum fer efni til útsendinga eftir valdasjónarmiðum valdhafanna.
Það eru einkum atriði 3 og 4, sem voru séra Jóhanni hugleikin. Hann
veitti athygli kenningu Heideggers um „das Man“, um múgmennið, sem
tekur við og er mótað eins og myndhöggvari mótar leir. Séra Jóhann
vildi að hver maður skapaði sitt líf sjálfur út frá eigin reynslu og bæri
9