Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1991, Síða 12

Amór Hannibalsson
ábyrgð á eigin lífi. Honum fannst flóðbylgja fjölmiðlunar ganga gegn
þessarri hugsjón. Þann 5. maí flytur séra Jóhann framsöguerindi um
menningu. Um það segir m.a. svo í fundargerð:
Benti ræðumaður sérstaklega á það, hversu mikill tími færi í það hjá bömum og
unglingum að horfa á sjónvarp. Þegar 1/3 hluti af tíma bamsins færi í það að horfa á
sjónvarp, eða jafn mikill tími færi í sjónvarpið og skólann, þá hlyti það að hafa mikil áhrif
á uppeldi barnsins. Um sjónvarpið frá Keflavík tók ræðumaður fram, að hann teldi það
stórhættulegt íslenzkri menningu. Hér væri um að ræða „acute Americanisering" íslenzku
þjóðarinnar.
Ég læt þessar tilvitnanir í fundargerðir Menningarsamtaka háskóla-
manna nægja. Samtök þessi störfuðu fram á árið 1965, en hættu þá starf-
semi. Fundargerðimar verða bráðlega afhentar Þjóðskjalasafni, og þeir
sem áhuga hafa að líta í þær, munu geta sér þær þar.
Séra Jóhann starfaði af miklum krafti í þessum samtökum. Hann sparaði
hvorki tíma né fyrirhöfn til að undirbúa sig undir fundina. Myndinni af
séra Jóhanni, þar sem hann situr með sálfræðirit fyrir framan sig, hefur
oft skotið upp í hug minn síðan. Hvað rak þennan prófessor í guðfræði til
að fara að rannsaka hag bama? Hefði ekki verið mun þægilegra fyrir
hann að grafa sig niður í guðfræðidoðranta, og þmma síðan yfir lýðnum
af stólnum, ef hann vildi siðbæta söfnuðinn? Ég kynntist séra Jóhanni
aldrei nægilega vel til að geta svarað þessum spumingum með fullri
vissu. En ég dreg þá ályktun af ýmsu, sem séra Jóhann sagði yfir
kaffibolla heima hjá Ólafi Gunnarssyni eða í Fólksvagni Ólafs á leið heim
af fundi, að séra Jóhann hafi álitið að kirkjan væri söfnuðurinn. Ekki
nauðsynlega hús og helgiathafnir heldur lífið sem söfnuðurinn lifir,
starfið sem miðar að því að færa hann í ljósið, forða frá myrkri. Er ekki
bænin yfirlýsing um vilja til að sýna sjálfum sér og öðmm umhyggju? Og
hvemig á að fá ljósið til að lýsa hið innra með mönnum, ef bömunum,
sem alast upp í söfnuðinum, líður ekki vel? Séra Jóhann skrifaði og birti
margar greinar um þessi efni á þeim ámm, sem hér um ræðir (eftir
1960). Skólamál, velferðarmál bama og þjóðfélaga, andleg heilsa
einstaklinga og tengsl skólafræðslu og kirkjulífs eru meðal áhugamála
hans á þessum tíma. Framtíðarhorfur nútímaborga og þéttbýlishúsnæði
em einnig meðal áhugamála hans.
Ég kom aldrei í tíma til séra Jóhanns, en ég heyrði af því látið hversu
skömlegur hann væri í kennarastól, og að hann væri að því leytinu til
ólíkur sumum öðmm lútherskum kennimönnum, að hann kenndi
guðfræðistúdentum heimspeki. Einhverra hluta vegna var það einkum
existensíalismi og hugsun Heideggers, sem séra Jóhann útskýrði fyrir
nemendum sínum. Nú vom þessir heimspekingar, sem hér vom nefndir,
ekkert sérlega lútherskir í hugsun. Hvað var það þá, sem rak hinn
lútherska kennimann til að fara að koma Heidegger á framfæri við
íslenzka guðfræðistúdenta? Við þessu veit ég ekki svar. En það blasir við
á bls. 12-15 í riti séra Jóhanns um Heidegger, að hinum fyrmefnda er
mjög hugleikið líf og staða hins frjálsa manns. Séra Jóhann rekur þar
kenningu Heideggers um það, hversu nútímafólki er hætt við að verða að