Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1991, Síða 77

Menningaráhrif kristindómsins
í samræmi við þessi grundvallarviðhorf tók séra Jóhann þátt í því að
andæfa gegn erlendu sjónvarpi, vegna þess að íslendingar voru í hættu að
glata tungu sinni og menningu. Hann taldi, að þennan menningarmiðil
ættu þeir að annast sjálfir.
í ljósi þessa, sem hér hefur verið sagt, er eftirtektar vert að hlusta í
dag á sumt ungt fólk segja frá kynnum sínum af Austurlöndum, og
hvemig þau hafa leitt til endurmats á hinum kristna menningararfi. Þetta
unga fólk lýsir gjarnan yfir því, að það hefði ekki gert sér grein fyrir,
hve mikið þau sjálf vom mótuð af jákvæðum kristnum arfi.
Séra Jóhann var langt á undan sinni samtíð hér á landi, er hann hvatti
kirkjuna til að taka í sína þjónustu vinnubrögð félagsvísinda svo sem
félagsfræði og mannfræði til þess að greina rétt stöðu sína og eðli þess
þjóðfélags, sem kirkjan starfar í.
Hann lét sér annt um þá, sem bjuggu sig undir að taka við fræðslu-
starfinu. Ég minnist þess er hann hvatti mig til framhaldsnáms. Hann
vænti þess að það yrði á sviði trúfræðinnar, þar sem ég hafði sýnt þessum
fræðum áhuga. En trúfræðin leiddi mig til nýjatestamentisfræðanna,
einkum ritskýringar á frumtextunum. Þrátt fyrir 10 ára fjarveru við
framhaldsnám, háskólakennslu og prestsstörf erlendis var manni ekki
gleymt. Og þegar starf losnaði við Háskóla íslands skrifaði hann mér og
lét mig fyrstur manna vita af því.
Því miður fór ég á mis við samneyti við séra Jóhann þau 17 ár, sem ég
var búsettur fyrst norður í landi og síðar erlendis, en þegar ég kom heim
gafst lítið tækifæri til þess að kynnast honum nánar. Hann var nú slitinn
maður, þrotinn að kröftum og heilsan tekin að bila.
Einhverju sinni mætti ég honum í andyri Háskólans eftir nokkurt
veikinda hlé og spurði hvemig honum liði, þá svaraði hann „Þetta er
orðið fúið skip”. Hann var sér þess meðvitandi, að lífsfleyi hans yrði senn
lagt. Það varð fyrr en okkur samstarfsmenn hans og stúdenta grunaði.
Eg naut þess aldrei að hafa séra Jóhann sem kennara, en það varð
hlutskipti mitt að taka m. a. við kennslu hans í trúarbragðasögu og
trúarlífssálarfræði við guðfræðideildina og síðar kenndi eg um átta ára
skeið í Kennarahákóla íslands sömu greinar og hann hafði kennt í
Kennaraskólanum. Meðal samkennara hans, sem eg kynntist, naut hann
virðingar og nemendur hans minnast hans af mikilli hlýju.
Eg vil ljúka þessu máli á nokkrum orðum um persónuleika séra
Jóhannns, sem mörgum fannst sérstæður. Fas hans virtist mér einkennast
af hægð og festu, mál hans vitnaði um íhygli og oft brá fyrir góðlátlegri
kímni. En sérstaka athygli mína vakti, að í hugarheimi hans var eins og
sjónarhóll utan tímans, gamalt og nýtt var jafn nálægt. Hið breytilega
greindist skýrt frá hinu varanlega. Eg hef skýrt þetta fyrir mér sem hluta
þeirrar mótunar, sem hann hlaut í Kína. Að hætti fremstu kristniboða í
Kína tileinkaði hann sér ekki aðeins tungumálið heldur lifði hann sig líka
inn í aðstæður og hugsunarhátt Kínverja til þess að geta tjáð kristindómin
í búningi þeirra aðstæðna.
75