Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1991, Qupperneq 131

Saga kristinnar boðunar í frumdráttum
ádeilu er einnig að finna í ritum heil. Birgittu og í enn róttækari mynd
hjjá Savonarola. Þá kastar tólfunum þegar siðbótamenn koma til
sögunnar, en hjá sumum vingltrúarmönnum snýst ádeilan upp í hreina
fjarstæðu, sem uppleysir allar mannlegar samskipanir.
9. Prédikun siðbótarmanna
Nýr kafli í sögu prédikunarinnar hefst með siðbótinni. Framan af byggja
siðbótarmenn verulega á fomum arfi, ekki sízt á prédikun munkanna. —
Því ættu menn ekki að gleyma að Tezel var af reglu dóminikana,
prédikarabræðra, enda var hann mælskur vel, og með prédikun sinni
knúði hann Lúther fram með hinar frægu siðbótarsetningar. Lúther
fellur ekki inn í neitt af hinum fomu kerfum, því að hjá honum er svo
náið samband milli biblíuskýringar (exegese) og prédikunar að prédikun
hans og ritskýringu þarf að rannsaka í senn, enda eru um þetta til
veigamikil verk. Fyrstu prédikanir Lúthers em samt nokkuð mótaðar af
Quadrigia, sem áður er getið, og gætir þess nokkuð í sumum frægum
ræðum hans, t.d. einni jólaræðu. Þegar fram líða stundir, sprengir
Lúther af sér flest erfðavenjubönd síðmiðalda.
Varðveittar eru um tvö þúsund og þrjú hundmð af ræðum ,hans.
Þýðingarmestar em Postillur Lúthers tvœr. Þeim hefir reyndar verið
breytt af öðmm að allvemlegu leyti. Til að sjá hvernig Lúther
raunvemlega prédikaði, verður að athuga ýmsar aðrar ræður hans, sem
skrifaðar vom um leið og hann flutti þær.
Prédikunarfræði frá hendi Lúthers er engin til. En af mörgum orðum,
hans má vel ráða á hvað hann leggur mesta áherzlu. Það er hið talaða
orð. „Embætti Nýja testamentisins er ekki skrifað á dauðar steintöflur,
heldur falið hljóði hins lifanda, talaða orðs”. Hér skal að öðm leyti vísað
til „Stuttorðrar fræðslu" eftir Lúther sjálfan í ísl. þýð. eftir J.H.
Prédikun Lúthers er liturgísk í sama skilningi og í fomkirkjunni,
staður ræðunnar er í miðri liturgíunni, og guðspjöll kirkjuársins em
fyrst og fremst þeir textar, sem ræðumar ganga út frá.
Lúther er fyrst og fremst, ritningarskýrandi og spámaður í fomum,
klassiskum skilningi, líkt og fáeinir aðrir fremstu prédikarar kirkjunnar
hafa verið. Um sjálfan sig talaði hann oft sem kennara í heilagri ritningu,
doctor in sacra pagina. Ýmsir fræðimenn telja að Calvin sé Lúther fremri
sem ritningarskýrandi. Til er mikið verk um ritskýringaraðferðir
Lúthers (E. Thestmp Pedersen: Luther som skriftfortolker. Khv. 1959).
Það kostaði Lúther nokkuð erfiði að losa sig undan venjuvaldi allegór-
iskra skýringa, þótt hann vildi halda sér að bókstaflegri merkingu text-
anna. Erfiðum textum reyndi hann að gera skil með því að spyrja um
heildarmerkingu Ritningarinnar. Það er scopus hennar. Svar Lúthers var
á þá lund að scopus Biblíunnar væri fagnaðarboðskapurinn um synd og
129