Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1991, Síða 156

Jóhann Hannesson
einföldu list að taka eftir náunga vorum þar sem hann er, stór eða lítill,
heilbrigður eða sjúkur, ungur eða gamall, sjálfbjarga eða ósjálfbjarga.
Levítinn og presturinn, sem fóru fram hjá hinum særða, fá lítið lof. Þó
eru margir þeim verri og hégómlegri. Þessir tveir menn létu skyldustörf
og reglugerðir ganga fyrir mannúðarverki. Þeir áttu á hættu að verða
óhreinir og óhæfir til embættisverka um stund, hefðu þeir farið að fást
við hinn særða mann og hann dáið í höndum þeirra. Ekki töldu þeir þó
kjark úr hinum mannúðlega Samverja: en vor á meðal eru til menn, sem
spilla fyrir góðum verkum, svo sem kennslu, kristniboði og hjúkrun og
annarri hjálp meðal fátækra framandi þjóða. Svo hörð og köld er hræsni
samtímans að hún snýst, jafnvel í kirkjunni, gegn því, sem sérhver
kristinn maður ætti að telja sér sæmd í að eiga nokkra aðild að. En allur
fjöldinn heldur fram hjá — eða ekur fram hjá kröfum mannúðarinnar og
horfir undan, til þess að sjá ekki þann náunga, sem þarf á hjálp að halda.
Samverjinn átti með sér persónulega menningu og hafði vakandi
samvizku. Líkamsþrek hafði hann, kunnáttu til að hagnýta meðöl
samtímans og búa um sár, hann átti reiðskjóta og einhverja peninga, og
allt var þetta á samri stundu tekið í þjónustu mannúðarinnar. Hún hlaut
príóritet, forgangsrétt í athöfn hans, svo að hann tók á sig áhættu, erfiði
og fjárútlát vegna hins særða manns. Gestgjafinn virðist hafa tekið við
honum og gert það, sem um var beðið. Allt frá dögum hinna fyrstu
kristnu manna hafa þeir stofnað félagsheildir, sem tóku Samverjann (og
Frelsarann) til fyrirmyndar í því að hjálpa bágstöddum, og öldum saman
hafa lögvitringar þjóðanna verið að læra meira og meira í þeirri list að
taka tillit til sjúkra, veiklaðra og aldraðra. Alkunnugt er hve stórkostlegar
framfarir hafa orðið í þessum málum síðastliðin hundrað og þrjátíu ár,
frá stofnun hinna fyrstu hjúkrunarskóla, með stórstígum framförum
læknislistar og hjúkrunar og margþættri löggjöf um heilbrigðis- og
mannúðarmál. Ekki hefir þó alltaf gengið greiðlega. Jón Helgason, síðar
biskup, reyndi rétt fyrir aldamót að stofna hér í borg hjúkrunarfélag. „En
þá fylgdu mér engir”, sagði hann eftir fyrstu atrennu. Betur gekk árið
1903, því þá var loks stofnað hjúkmnarfélag. Hér í borg vann fyrir löngu
dönsk hjúkrunarkona. Sumir landar vorir kölluðu hana „danskan hund”.
Margt hefir þó batnað síðan, en ekki allt.
Á síðari ámm hefir slegið nokkuð í baksegl á skipi mannúðarinnar í
ýmsum löndum. Til em hús, hlutir og fé, en fólk vantar til að hjúkra
sjúkum og öldruðum. Nýlega barst sú frétt frá einni nágrannaborg að 500
sjúkrarúm stæðu tóm, en biðraðir mynduðust hjá læknum af fólki, sem
þurfti að leggja inn. Lykli er snúið í skrá; nauðlíðandi menn látnir bíða,
af því að menn halda fram hjá nauðstöddum náunga — inn í hið mjúka
lúxuslíf. Hvað veldur? Margt mætti nefna. Með ýmsu móti er dregið úr
ungu fólki, stúlkum og piltum, sem vilja læra hjúkmn, Hjúkmnarfólk er
ofhlaðið störfum, þreytt og lúið og lítils metið, oft er því einnig
vanþakkað, einkum óbeint. Foreldrar draga úr bömum sínum og telja um
fyrir þeim, benda á aðrar greinar atvinnu, skemmtanaiðnað, kvikmyndir,
154