Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2015, Side 22

21
7. 91. kapítuli: Skarphéðinn og bræður hans fara að Grjótá til að troða
illsakir við Þráin og menn hans. Þegar þeir koma bregður heimamönn-
um svo að enginn kastar á þá kveðju en Skarphéðinn segir: „Allir sé vér
velkomnir“. Það er ekki sagt hvort hann glottir í það sinn en orðin hafa
óneitanlega sinn þunga. Þetta er meðal fáguðustu íronísku athugasemda
hans og kannski áhrifamest vegna þess hversu hversdagsleg hún er: hér
er á ferð nokkurn veginn sama tegund kímni og þegar nútímamaður segir
sjálfur „takk“ við einhvern sem hefur gleymt að þakka fyrir sig og dreg-
ur þar með athygli að ókurteisinni. Í samanburðinum eru orð hans við
Hallgerði í kjölfarið um að hún sé annað hvort hornkerling eða púta miklu
frekar einber ruddaskapur en kaldhæðni eða íronía og miklu grófari en
kímni hans almennt.
8. 92. kapítuli: Skarphéðinn vegur Þráin en hefur fyrst orðið eftir
til að binda skóþveng sinn. Laus skóþvengur er jafn hversdagslegur og
maður sem býður sjálfan sig velkominn í stað ókurteiss gestgjafa, jafnvel
enn hversdagslegri. og þessum smáa hversdagsleika er teflt gegn ofur-
mannlegu afreki af því tagi sem við þekkjum aðeins úr tærustu afþreying-
arbíómyndum nútímans. Í vígi Þráins fara þannig aftur saman tveir ólíkir
heimar. Íronían í þeim kringumstæðum (og einnig í orðum hans „Bind ek
skó minn“) felst í því að Skarphéðinn hefur aðrar og merkilegri fyrirætl-
anir um nánustu framtíð sína; hann hefur væntanlega þegar ráðgert að
renna sér á svellinu og vega Þráin sem er mesta afreksverk hans í sögunni.
Hinn hversdagslegi lausi skóþvengur verður þannig eins konar táknmynd
fyrir andstæðu sína: ofurmannlegt afrek Skarphéðins. Án skóþvengsins
væri hetjuskapurinn samur en tvísæið á hinn bóginn ekki, en það er áfram
einkenni Skarphéðins. Gunnar á Hlíðarenda vinnur líka hetjudáðir á víg-
vellinum en þar er enginn skóþvengur til að skapa íronískar kringumstæð-
ur. Skömmu síðar lýkur æsandi bardaga á að Skarphéðinn segist hafa tekið
„hvelpa tvá“ og dregur þar með enn einu sinni spennuna niður á annað og
lægra en kómískara plan. Án Skarphéðins væri þannig ekki sama kómík í
þessu atriði. Kæruleysi hans færir lesendum kærkomið mótvægi við hetju-
skap og víguferli.
9. 98. kapítuli: Þegar Höskuldur njálsson er veginn fara njálssynir að
Lýtingi og bræðrum hans. Bergþóra hvetur þá til dáða að sínum sið og
Skarphéðinn svarar langri ræðu hennar með setningunni: „Eggjar móðir
af vatni og gefur honum þar með banvænt stuð, en í kjölfarið segir Bond: „Shock-
ing! Positively shocking“ (Goldfinger, 1964).
SKARPHÉðInn TALAR