Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2015, Síða 131

130
flóknum, erfiðum, tímafrekum og stundum hreinlega leiðinlegum málum
frekar en að allir þurfi að eyða tíma sínum í þau. Það er ekki víst að allir
vilji það eða geti það. Lýðræði mun að mínu mati áfram byggja á kjörnum
fulltrúum. Hvað sem líður þróun í þátttökulýðræði finnst mér ólíklegt að
ekki verði áfram þörf fyrir fulltrúa til að taka að sér vinnu og ábyrgð og
þar með fá völd. En það hljóta að verða breytingar á framkvæmd þess. og
kannski talsverðar.
Stjórnmálamenn bera ríkari ábyrgð en aðrir vegna þess að þeir eru
fulltrúar margra. En í hverju liggur ábyrgð þeirra? Meðal skyldna þeirra
ætti að vera að tryggja gagnsæi í störfum sínum, einnig ríka aðkomu allra
annarra að ferlinu, að völdunum og ákvarðanatökunni. Kjörinn fulltrúi er
í þjónustuhlutverki gagnvart kjósendum og það sama gildir um samtök
þeirra, svokallaða stjórnmálaflokka. Það er algjör misskilningur að flokks-
menn eigi að standa þétt saman og hugsa um hagsmuni flokksins. Þeir eiga
fyrst og fremst að leggja sig fram um að vinna með fólki og skýra fyrir því
hvað það er sem þeir gera og hvers vegna og þeir eiga að leggja sig fram
um að laða fólk að stjórnmálum. Fá það til að taka þátt í að móta stefnu
og leiðir. En tilhneigingin er því miður stundum í hina áttina. Það er rík
tilhneiging einstaklinga og stofnana þeirra að hugsa um eigin hag og við-
halda sjálfum sér. Þegar þetta kemur fyrir stjórnmálamenn og flokka er
voðinn vís. Það verður að berjast gegn þessu.
Það verður sífellt auðveldara að fylgjast með, mynda sér skoðun og taka
þátt í samfélagsmálum. Stjórnmál sem áður voru vettvangur sérstakrar
elítu þurfa ekki lengur að vera það. Þess vegna er krafan um aukið lýðræði
og aðgang að ákvarðanatöku fullkomlega eðlileg. Kjörnir fulltrúar sem
sitja að valdi út frá regluverki sem á sér gamlar, og stundum hundgamlar,
forsendur bera ábyrgð á því að leiða þessa þróun. Þeirra eru jú valdatækin
þangað til aðgangi að valdatækjunum hefur verið breytt. Ef stjórnmála-
menn breyta honum ekki sjálfir þarf að knýja þá til að gera það. Þetta getur
enginn gert nema almenningur.
Svanhildur Óskarsdóttir nefnir gildi leiðinda. Flestum þykir jú skemmti-
legra að borða góðan mat en að vaska upp á eftir. Hún bendir réttilega á að
það geti verið hættulegt að forðast leiðindi á kostnað formfestu og vand-
aðra vinnubragða. En það þarf ekki að vera leiðinlegt að vaska upp þó það
geti verið það. Það fer eftir hugarfari og hvernig maður ber sig að. Flestar
tómstundir byggja á formfestu. Íþróttir, tónlist, dans, bókmenntir eru í
grunninn formföst og stíf iðja. En áhugi á viðfangsefninu og skilningur á
óttaRR PRoPPé