Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2015, Síða 133

132
má krefjast þess af stjórnmálamanni að rökstyðja og útskýra hvað hann á
nákvæmlega við.
Kjörinn fulltrúi sem er misskilinn getur lent í vanda. Þar sem hann ber
ríka ábyrgð á sínum þætti í opinberri umræðu getur slíkt kallað á miklar
útskýringar eða rökræður. Þess vegna eru stjórnmálamenn hræddir um að
misskiljast og fyrir bragðið getur þeim reynst erfitt að segja eitthvað sem
hefur innihald. Yfirlýsingar þeirra eru iðulega þurrar og lítt áhugaverðar.
Það verður til þess að fæla fólk frá umræðunum, þær verða þá þrengri
og virka enn þá meira útilokandi gagnvart almenningi. Þetta spillir bæði
stjórnmálunum sjálfum og dregur úr þátttöku.
En stjórnmálamenn ættu að bregðast alveg öfugt við, og sama gildir
um stjórnmálaflokka (meðan við búum enn við flokkakerfi). Allir þurfa að
tileinka sér fjölbreyttari samskiptatækni og orðfæri. Meðal annars þurfa
þeir að nýta sér íróníu og húmor til þess að breikka samtalið og færa það
til þeirra sem hafa enga sérstaka ábyrgð eða jafnvel áhuga á því að taka
þátt. Það getur valdið misskilningi. Það mun misskiljast og kalla á meiri
umræðu. Það er vesen. En það er nauðsynlegt vesen og fjarri því að vera
óþarfi. Stjórnmálamenn ættu að gleðjast yfir því að misskiljast, því það
gefur þeim færi á að tala og útskýra og ná sambandi við fólk.
Ég tek undir með Evu Þórdísi Ebenezersdóttur um mikilvægi sam-
talsins og það hve einföld skilaboð á borð við slagorðið ‘Allskonar fyrir
aumingja’ geta skilist á marga vegu. Lýðræðisleg stjórnmál snúast fyrst
og fremst um þátttöku og samtal. Sniðug og/eða stuðandi skilaboð hafa
það helst með sér að geta verið upphafið að frekara samtali. Styrkleiki
‘Allskonar fyrir aumingja’ var sennilega að fólk stoppaði við það og hver
og einn gat skilgreint fyrir sig hvað ‘allskonar’ gæti verið og hvað þurfi til
að skilgreina sig ‘aumingja’. Það var upphafið að samtali. ‘Fíkniefnalaust
Ísland árið 2000’ vekur engar spurningar. Það er dæmi um slagorð sem
flestir svara með jái eða neii án þess að hugsa sig um. Það samtal entist
kannski í sekúndu í mesta lagi. Fyrir þá sem stoppuðu ekki við slagorðið
eða fannst það óáhugavert fór samtalið aldrei af stað.
Stjórnmál sem fáir taka þátt í eru slæm stjórnmál og líkleg til að taka
á endanum tillit til hagsmuna fárra. Þá skiptir ekki máli hvort þátttaka er
dræm af því að áhuginn sé takmarkaður eða einfaldlega vegna þess að fólk
hefur ekki geð í sér til að taka þátt.
Það er erfitt að neyða fólk til að hafa áhuga. Ég held að lýðræðinu sé
mest hætta búin af því að fólk ákveði sjálfviljugt að taka ekki þátt í sam-
óttaRR PRoPPé