Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2015, Side 146

145
grein fyrir áhrifum skýringargæða á líkindi vísindakenninga. Van Fraassen
bendir á að í bayesískri þekkingarfræði ákvarðast líkurnar á tiltekinni til-
gátu T á hverjum tíma af skilyrtum líkum fyrri tíma á T að gefnum þeim
gögnum sem safnast hafa þess á milli. Hér koma skýringargæði tilgátunnar
T hvergi fyrir og því þyrfti samkvæmt van Fraassen, að bæta líkum við T
að því marki sem T hefur mikil skýringargæði með tilliti til G. Hugmynd
van Fraassens er því að skýringargæði tilgátna veiti þeim einskonar „auka-
líkur“ umfram það sem bayesísk skilyrðing myndi annars veita. Samkvæmt
þessu þyrfti að skipta bayesískri skilyrðingu út fyrir reglu sem liti einhvern
veginn svona út:
(7) pe(T) = pf(T|G) + s(T,G)
þar sem s(T,G) lýsir þeim aukalíkum sem T fær að gefnu G í krafti þess
hversu vel T skýrir G.
Vandinn við þessa leið til að finna skýringargæðum stað í bayesískri
þekkingarfræði er augljós: Með henni er í raun verið að hverfa frá bayes-
ískri skilyrðingu. nú mætti svo sem spyrja hvað sé svona slæmt við það
– ættum við kannski hvort sem er að skipta úr bayesískri skilyrðingu yfir í
það sem mætti kalla skýringarskilyrðingu? Svar van Fraassens er að benda á
að færð hafa verið veigamikil rök – m.a. svonefnd veðmálsrök (e. dutch-book
argument) – fyrir því að allar reglur sem stangast á við bayesíska skilyrð-
ingu séu ósamboðnar röklegum verum. Takið eftir því að með þessu er
ekki verið að segja að röklegar verur verði að breyta trúnaði sínum eftir
bayesískri skilyrðingu, heldur að þau verði að gera það ef þau breyta trúnaði
sínum eftir fyrirframákveðnum reglum yfirhöfuð. Þannig leyfa slíkar rök-
færslur að röklegar verur fari framhjá bayesískri skilyrðingu að því gefnu
að þar með sé ekki verið að fylgja einhverri annarri reglu um hvaða trún-
aður er lagður á tilgátur. Eftir sem áður er ljóst að þetta útilokar skýr-
ingarskilyrðinguna sem van Fraassen setur fram – enda ljóslega um fyr-
irframákveðna reglu að ræða – og því ljóst að þessi leið til að taka mið af
skýringargæðum stenst ekki.
Í ljósi þessarar gagnrýni van Fraassens hafa komið fram ýmsar aðrar
hugmyndir um hvernig megi samræma ályktun að bestu skýringu og bayes-
íska þekkingarfræði. Vinsælust þessara hugmynda er að bayesísk skilyrðing
leiði sjálfkrafa til þess að aukinn trúnaður sé lagður á tilgátur með mikil
skýringargæði að gefnum forsendum sem flestir myndu fallast á. Leah
TVÖ VIðHoRF TIL VÍSInDALEGRAR ÞEKKInGAR – EðA EITT?