Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2015, Qupperneq 217

216
anlegum og fyrirfram ákveðnum orðaforða – þetta er orðaforðinn sem
byggir á aðgreiningunni á sýnd og reynd. Ágreiningurinn á milli þeirra
varðar, svo það sé ítrekað, tungumál okkar og hvernig það er háð aðstæð-
um. Hann snýst um það hvort það sem heilbrigð skynsemi okkar eigin
menningar byggir á frá Platoni og Kant er ábending um hvernig heim-
urinn er, eða hvort það er aðeins megineinkenni þeirrar orðræðu sem fólk
stundar á ákveðnu tímaskeiði. Frumspekingurinn gerir ráð fyrir því að
hefð okkar skapi engin vandamál sem hún ræður ekki við – að orðaforð-
inn sem íronistinn telur að kunni bara að vera „grískur“ eða „vestrænn“
eða „borgarlegur“ sé tæki okkar til að komast að almennum sannindum.
Frumspekingurinn samþykkir upprifjunarkenningu Platons í því formi
sem Kierkegaard endurlífgaði hana í, það er, að sannleikurinn búi innra
með okkur, að við höfum innbyggða mælikvarða sem gera okkur kleift
að bera kennsl á hinn rétta endanlega orðaforða þegar við heyrum hann.
Raunvirði kenningarinnar felst í því að þeir endanlegu orðaforðar sem
ríkja í samtíma okkar séu nægilega nálægt þeim rétta til þess að þá megi færa
í átt að honum – að við getum sett fram forsendurnar sem leiða muni til
réttra niðurstaðna. Frumspekingurinn lítur svo á að þótt við höfum ekki enn
fundið öll réttu svörin, þá séum við búin að negla niður mælikvarðana sem
við þurfum til að meta hvaða svör séu rétt. Þannig heldur hann að „rétt“
þýði ekki aðeins „viðeigandi fyrir þá sem tala eins og við gerum“ heldur sé
merking þess sterkari – hún feli í sér að maður „nái raunverulegu eðli.“
Samkvæmt íronistanum er ekki við neinni samleitni að búast í leit að
endanlegum orðaforða. Hann lítur svo á að setningar á borð við „þekk-
ingarþráin er í eðli allra manna“ eða „Sannleikurinn er óháður manns-
huganum“ séu aðeins orðaleppar sem hafa þann tilgang að innprenta fólki
ákveðinn endanlegan orðaforða, heilbrigða skynsemi Vesturlanda. Hann
er íronisti bara að svo miklu leyti sem endanlegur orðaforði hans sjálfs
kemst hjá klisjum af þessu tagi. Lýsing hans á því sem hann er að gera
þegar hann svipast um eftir betri endanlegum orðaforða en þeim sem
hann er að nota í augnablikinu einkennist af myndhverfingum sköpunar
frekar en uppgötvunar, meiri fjölbreytileika og nýjungum frekar en sam-
leitni að veruleika sem er fyrirfram gefinn. Endanlegur orðaforði er í hans
augum skáldlegt afrek frekar en ávöxtur nákvæmrar rannsóknar sem fylgir
fyrirframskilgreindum mælikvörðum.
Þar sem frumspekingar trúa því að við búum nú þegar yfir stórum
hluta hins „rétta“ endanlega orðaforða og þurfum því aðeins að skilja til
RIcHARD RoRTY