Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2015, Side 282

281
leikann. Hún finnur að því að ég hafi ekki „horfst í augu við það að nær
allur sá hluti bókarinnar sem snýr að ástinni sem tilfinningu er inni á sviði
bókmenntafræði.“ (RH276)
Rökrétt afleiðing af skoðunum Ragnhildar verður sú að ég hefði átt að
nota einmitt þær sögur sem gerast erlendis og ég nota ekki en hafna þeim
sem gerast á Íslandi og ég nota. Um afleiðingu þess má taka sem dæmi
þá niðurstöðu mína að skipulegt vændi hafi ekki tíðkast á Íslandi á mið-
öldum. Það álykta ég einkum af þögn íslenskra heimilda um vændi, ólíkt
því sem er víða í Evrópu (GK266–67). Þetta er ekkert að marka samkvæmt
heimildafræði Ragnhildar vegna þess að íslensku sögurnar eru fullar af
formúlum. Á hinn bóginn er svo skylt að nota sögu Agnesar meyjar sem
var send í portkonuhús. Ergo: Skipulagt vændi var stundað á Íslandi á mið-
öldum.
Raunar er ég ósammála því að vinna sagnfræðings snúist framar öðru
um gagnrýni á heimildir. Aðalhlutverk hans er að nota heimildir til að
skapa sögu. Heimildarýnin er bara tæki til að gera þá sögu sem trúverð-
ugasta. Þeir sem vinna í miðaldasögu ná bestum árangri þegar þeir sætta
sig við að nota heimildir sem ekki er alveg víst um sannleiksgildi þeirra.
Ævinlega er álitamál hverju eigi að trúa og hvernig eigi að túlka. En lausn-
in, leiðin að sannleikanum, er oft sú að viðurkenna að við störfum í sífelldri
óvissu. Það er vænlegra til árangurs en að verja tíma sínum til að herja á
félaga sína.
Auðvitað geta fræðilegar deilur verið bæði frjósamar og skemmtilegar.
En það eru þær aðeins svo lengi sem deiluaðilar færa rök fyrir máli sínu
og ganga ekki lengra í ályktunum en svo að rökin styðji þær. Mér finnst
Ragnhildur stundum flaska á þessu og kenni það kappgirni hennar að
koma á mig höggum. Tökum eitt dæmi. Hún gerir mikið mál úr því að ég
trúi Guðmundar sögu dýra um Guðrúnu Þórðardóttur í Arnarnesi og felli
meðal annars þann dóm að hún hafi verið „mjög ráðvillt og jafnvel trufluð
á geði“ (RH272). Gegn þeirri túlkun teflir Ragnhildur því að þannig sé
ekki hægt að álykta „um hennar innra tilfinningalíf og geðheilsu“ (RH273)
eða „eigin hjartans mál“ hennar (RH274). En það er einfaldlega rangt
að ég álykti um innra tilfinningalíf Guðrúnar; jafnvel enn ályktum við
um geðheilsu fólks af því sem það gerir, hvernig það kemur fram, ekki
af því sem því finnst sjálfu um heilsu sína. Vitum við þá hvernig Guðrún
kom fram? Þetta er saga sem segir frá slysum, mannvígum, ágreiningi um
mannbætur og aftökur sem fjöldi manna var viðstaddur. Atburðirnir gerð-
LASTARAnUM LÍKAR EI VIð EðLISHYGGJU