Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1995, Qupperneq 199

MÚLAÞING
197
Heimsókn
Þegar Olína Sigurgeirsdóttir var að
vaxa upp á Hrærekslæk og orðin stálp-
uð var hún eitt sinn send inn í Hallfreð-
arstaði. Þá bjuggu þar Þórunn Pálsdóttir
og Páll Olafsson. Henni var boðið inn
og veittar góðgjörðir í stofu eða bað-
stofu, þar sem hún beið ein eftir erindis-
lokum. Þegar hún var að maula góð-
gjörðirnar kom maður inn, Benedikt
sonur Þórunnar af fyrra hjónabandi.
Hann var fáviti og mjög rosalegur, úf-
inn á hár og skegg, lörfum búinn og all-
ur hinn trölllegasti. Hann þuklaði upp
undir sperru eða bita, dró þaðan hníf og
fór að brýna í ákafa. Amma sagðist hafa
orðið skelfilega hrædd, að hann mundi
vinna henni mein með hnífnum og orð-
ið að sitja þarna inni stundarlangt ein
með fávitanum. En Benedikt gerði
henni ekkert, stakk hnífnum á sinn stað
að brýnslu lokinni og hvarf á dyr. „Þá
létti mér,“ sagði amma, en aldrei gat
hún gleymt þessari skelfilegu stund síð-
an og sagði mér oft frá þessari komu á
bæ skáldsins. - Á.H.
Hún át af sér varginn
Mér dettur í hug atvik lítið sem sýnir
hvernig vitneskja um eitt og annað berst
á milli kynslóða. Þegar afi minn, Ár-
mann Egilsson frá Rauðholti, var að al-
ast upp á þessum bæ í Hjaltastaðaþing-
há eftir 1850, hann var fæddur það ár,
var þar lengi sveitarómagi gömul kona
er Ingibjörg hét. Þá tíðkaðist að sofa á
vetrum í rökkrinu áður en kveikt var
koluljós og sest við ullarvinnu sem
starfað var að langt fram á nætur.
Meðan rökkursvefninn stóð yfir voru
krakkar einnig bældir niður og urðu að
steinþegja. Afi kvaðst ekki hafa getað
sofið á þessum tíma, en mátti liggja
grafkyrr við leiðindi.
Kerlingin Ingibjörg svaf ekki heldur.
Hún sat í hnipri í bæli sínu og leitaði sér
lúsa. Afi kvað það hafa verið helsta af-
þreying sín að vera með hugann hjá
kerlingu og telja smellina sem heyrðust
þegar hún beit sundur lýsnar milli tann-
anna. Hún át lúsina.
Þetta sagði afi mér í æsku einhvern
tíma á miðju bilinu milli 1920 og 1930,
en eg er fæddur 1916, og mér fannst
þetta svo merkilegt - að éta af sér varg-
inn - að eg man þetta enn og skrifa nið-
ur 1991, þ.e. um 135 árum eftir að þetta
át fór fram.
Nú mætti hugsa sér að eg segði fóstur-
dóttursyni mínum frá þessari konu sem
át af sér lúsina. Hann mundi víst gleyma
henni fljótlega, því að börn sem nú alast
upp vita tæpast deili á lús og ekki heldur
kynslóðin á undan. Það var kynslóðin
mín og hin næsta á undan sem átti í
höggi við þennan smávaxna bitvarg og
útrýmdi honum, lagði fyrir róða þá skoð-
un að illt væri manni að vera lúsalaus, að
feigðarboði væri ef lús skriði af manni,
og að lús táknaði auðsæld, þ.e. stundlega
hamingju. Lúsin var þjóðtrúardýrindi.
Menn muna best það sem á reynslunni
byggist og á þeim sjálfum hrín. Lús
verður tæpast viðbjóður fyrr en undir
aldamót 1900 og hverfur ekki til fulls
fyrr en undir miðja 20. öld.
Einnig sýnir þessi afasaga hvernig
tíðindi flytjast milli kynslóða. Það gerist
ekki einungis þannig að foreldrar önn-
um kafnir við bústörf segi börnunum
frá, heldur fremur afar og ömmur sem
farin eru að slaka á í lífsstríðinu og gefst
þar af leiðandi tími til frásagna. - Á.H.