Jökull


Jökull - 01.12.1984, Blaðsíða 104

Jökull - 01.12.1984, Blaðsíða 104
Stelle. Damals mussten sie ihr Lager verlegen, weil der Gletscher sie sonst íiberrannt hátte.3) 4 Sie stellten ein tágliches Vorriicken von 5 m fest. Seit diesem Besuch, es waren gerade 11 Monate her, ist der Gletscher um etwa Vz km vorgeriickt.“ (Nusser 1935) Das Heranziehen der Lichenometrie zum Da- tieren von Moránen historischer Gletschervor- stösse diirfte sich in Island vorláufig nur in den Vorfeldern von Schreitgletschern bewahren, die in geschiitzte Táler oder in Einbuchtungen des Gebirgsrandes herabreichen. Das felsige Gelán- de trágt dazu bei, dass die Moránen geschieberei- cher sind, vor allem auch grössere Felsblöcke enthalten und so dem Flechtenbewuchs ausrei- chende Substratfláchen bieten. Auch besteht bei diesen Moránen die Aussicht, dass sie nach ihrer Ablagerung rascher zur Ruhe kommen als die feinmaterialreichen Moránen an den Rándern von Eiskappen. Dadurch ist ein ungestörtes Flechtenwachstum leichter gewáhrleistet (Jaksch 1975). Ausserdem macht sich der Einfluss des Windes, seine korradierende Wirkung, auf die Substratfláchen und deren Flechtenbewuchs in den Tálern weniger bemerkbar als auf den freien, ungeschiitzten Sanderfláchen. Unterschiedliche Voraussetzungen fíir das Flechtenwachstum erge- ben sich auch auf den Moránen des Sídujökull. So treten auf ein und demselben Moránenwall gebietsweise verschiedene Maximaldurchmesser von Rhizocarpon auf, je nachdem ob die Moráne der Sanderfláche oder dem Bergriicken Langa- sker auflagert. Das anstehende Gestein des Langasker bewirkt eine fiir die lichenometrische Auswertung etwas giinstigere Geschiebezu- sammensetzung und die Náhe des ca 1000 m hohen Bjarnarsker obendrein mehr Windschutz. Das Datieren der Endmoránen im Gletscher- vorfeld des Sídujökull und auf der Landzunge beim Eldgígur mit Hilfe der Lichenometrie stösst also auf Schwierigkeiten. Man wird hier grund- sátzlich mit viel geringeren Flechtendurchmes- sern rechnen miissen als auf den gleich alten Moránen der Schreitgletscher. Das Buch von R. Jonas „Fahrten in Island“ enthalt auf Seite 166 zwei Querschnittsbilder von der Eisfront des Sí- dujökull (damals als Skaptárjökull bezeichnet) und zwar die steile „Vorstossfront" von 1934 und den bereits wieder flachen Eisrand vom Juni 1935. Vor dem Gletscher sind in beiden Skizzen zwei Moránenwálle vermerkt. Von den beiden heute vorhandenen Endmoránen muss also we- nigstens die áussere schon vor 1934 bestanden haben. Vom inneren Moránenwall wáre denk- bar, dass er durch diesen Gletschervorstoss neu entstanden sein könnte. Wahrscheinlich trifft das jedoch nicht zu, denn der Vergleich des Flechten- bewuchses mit dem auf der Endmoráne östlich des Eldgígur (deren Datierung möglich ist) weist ihn als álter aus. Keinesfalls aber geht der innere Moránenwall auf den letzten plötzlichen Glet- schervorstoss des Sídujökull von 1963/64 (Thora- rinsson 1964) zuriick. Wáre das der Fall, dann gábe es hier noch keinen Rhizocarpon-Bewuchs. Uber das Alter der beiden Moránenwálle im Vorfeld des Sídujökull kann man also nur Ver- mutungen anstellen. Ubertrágt man die an Schreitgletschern gewonnenen Ergebnisse auf dieses Gebiet, wobei die besonderen Bewegungs- mechanismen des siidwestlichen VatnajökullJ) verstárkend hinzukommen mögen, dann könnte die áussere Endmoráne um 1890, die innere in der Zeit zwischen 1920 und 19305) entstanden sein. Besonders merkwiirdig ist aber das Verhalten der beiden Gletscher auf der Ostseite der Land- zunge. Ihre Endmoránen wird man schon wegen ihres geringen Bewuchses als recht jung einstufen miissen. In diesem Zusammenhang gewinnt die Photographie von F. Nusser, die er im Juni 1935 vom Gipfel der Hágöngur aufgenommen hat und die alle drei Gletscherzungen zeigt (Abb. 69 in Jonas 1948), einen besonderen dokumentari- schen Wert. Wáhrend auf diesem Bild der Glet- scher súdlich der Hágöngur noch eine steile „Vorstossfront" besitzt (eine Endmoráne ist im Bild nicht eindeutig erkennbar), weisen die bei- den östlichen Gletscher durch ihre mássig steilen, 3) Dieses Lager befand sich am rechtcn Djúpá-Ufer etwa an der Stelle, wo der Fluss die beiden Moránenwálle durch- bricht. 4) Die plötzlichen Vorstösse von Gletscherzungen des Vatna- jökull fúhren F. Nusser (1940) und N. Nielsen (1937) auf vulkanische Vorgánge zurúck, wáhrend S. Thorarinsson (1964) der Besonderheit des Verhaltens sehr flacher Glet- scher sowie dcren subglazialen Topographic entscheidende Bedcutung bcimisst. 5) Im Gletschcrvorfeld des Sólheimajökull geht einer der höch- sten Endmoránenwálle auf einen solchen Vorstoss zurúck (Jaksch 1975). Vermutungen hat darúber auch G. Bárdar- son (1934, p. 43) geáussert: „Als Eythórsson im Sommer 1930 den Gletscher untersuchte, scheint dessen Ausdehnung sehr áhnlich oder fast genau dieselbe wie die vom Jahre 1904 zu sein, und doch hat es den Anschein, als sei der Gletscher im Rúckschrcitcn bcgriffcn gewescn." 102 JÖKULL 34. ÁR
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196

x

Jökull

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.